Μελέτη της Τράπεζας της Ελλάδος
δείχνει έκρηξη του
δείκτη φτώχιας το 2015. Οι
αυξήσεις φόρων ροκανίζουν ταχύτερα το διαθέσιμο εισόδημα σε σχέση με τις
περικοπές δαπανών. Ολος ο «λογαριασμός», χρόνο με τον χρόνο, από το 2010.
Το χειρότερο έτος στα χρόνια του Μνημονίου ήταν το 2015 σε
όρους αύξησης της σχετικής φτώχιας στην Ελλάδα ενώ οι περικοπές στις δημόσιες
δαπάνες φαίνεται να επιφέρουν πιο ήπιες επιπτώσεις στο διαθέσιμο εισόδημα σε
σχέση με τις αυξήσεις φόρων.
Μελέτη η οποία ενσωματώνεται στην έκθεση
του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος επιχειρεί να μετρήσει την επίπτωση των
δημοσιονομικών μέτρων που ελήφθησαν από το 2010 έως και το 2015 στη φτώχια και
την κοινωνική ανισότητα.
Καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η σχετική φτώχια (δηλαδή το ποσοστό των ατόμων που ζουν σε
νοικοκυριά στα οποία το διαθέσιμο εισόδημα είναι χαμηλότερο από το κατώφλι
φτώχιας) αυξήθηκε κατά 8% το 2015, μετά από μείωση 7,1% το 2014.
Η τελευταία διετία μάλιστα αποτελεί τα
χρόνια του Μνημονίου
με τις μεγαλύτερες αρνητικές ή θετικές μεταβολές καθώς είχαν προηγηθεί μείωση του δείκτη σχετικής φτώχιας κατά
0,4% το 2010, μείωση κατά 2,8%
το 2011, μηδενική μεταβολή το
2012 και αύξηση κατά 1,5% το
2013.
Σε όρους διαθεσίμου εισοδήματος, από την
επεξεργασία των στοιχείων φαίνεται ότι τα µέτρα των δύο πρώτων ετών
δηµοσιονοµικής προσαρµογής (2010 και 2011) επέφεραν τη µεγαλύτερη µείωση
στο διαθέσιµο εισόδηµα των νοικοκυριών (κατά 4,2% και 6,9% αντίστοιχα).
Η δηµοσιονοµική εξυγίανση των επόμενων δύο
ετών, µετακυλίοντας σταδιακά το βάρος της προσαρµογής από τους φόρους στις
περικοπές ή στον ανασχεδιασµό δαπανών, επέφερε πιο ήπιες µειώσεις στο διαθέσιµο
εισόδηµα (κατά
2,0% το 2012 και 3,1% το 2013). Μετά από τέσσερα συναπτά έτη µέτρων
λιτότητας, το 2014 είναι το πρώτο έτος δηµοσιονοµικής χαλάρωσης και το
διαθέσιµο εισόδηµα των νοικοκυριών αυξάνεται κατά 1,2%. Τα µέτρα του 2015
φαίνεται να επιφέρουν οριακή µείωση στο διαθέσιµο εισόδημα, αλλά εξαιρουμένων
των μέτρων για την αντιμετώπιση της ανθρωπιστικής κρίσης έχουν καταλυτική
επίπτωση στους δείκτες φτώχιας.
Τα δημοσιονομικά μέτρα τα οποία
αξιολογούνται ως προς την επίπτωσή τους στους δείκτες φτώχιας διακρίνονται σε
έξι κατηγορίες: συντάξεις, επιδόματα τα οποία χορηγούνται με εισοδηματικά
κριτήρια, επιδόματα χωρίς εισοδηματικά κριτήρια, εισφορές κοινωνικής ασφάλισης
μισθωτών και εισφορές συνταξιούχων για υγειονομική περίθαλψη, εισφορές
κοινωνικής ασφάλισης αυτοαπασχολούμενων και άμεσοι φόροι. Στους άμεσους φόρους
περιλαμβάνονται και οι φόροι ακίνητης περιουσίας, οι εισφορές αλληλεγγύης και
το τέλος επιτηδεύματος ελεύθερων επαγγελματιών.
Αναμνήσεις Μνημονίου
Όπως προκύπτει από τη μελέτη της Τράπεζας της Ελλάδος , τα δημοσιονομικά μέτρα με τη μεγαλύτερη
συμβολή στη μεταβολή του διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών ήταν κατ' έτος:
2010: Τον πρώτο χρόνο του Μνημονίου, τη μεγαλύτερη
συμβολή είχαν οι περικοπές στις συντάξεις (κατάργηση 13ης και 14ης σύνταξης),
οι οποίες όμως αντικαταστάθηκαν με τα δώρα Πάσχα και Χριστουγέννων συνολικού
κόστους 800 εκατ. ευρώ, τα οποία χορηγήθηκαν με εισοδηματικά κριτήρια) καθώς
και μέτρα άμεσης φορολογίας όπως η επιβολή πιο προοδευτικής κλίμακας
φορολογικής κλίμακας, η θεσμοθέτηση της έκτακτης εισφοράς σε εισοδήματα άνω των
100.000 ευρώ που επιβάρυναν όμως κατά κύριο λόγο το ανώτατο εισοδηματικό
δεκατημόριο. Η μόνη μη προοδευτική φορολογική πολιτική ήταν η επιβολή τέλους
επιτηδεύματος (300
ευρώ) για τους αυτοαπασχολούμενους και τους ελεύθερους
επαγγελματίες, η οποία παρουσιάζεται να πλήττει ιδιαίτερα το κατώτατο
εισοδηματικό δεκατημόριο.
2011: Τη μεγαλύτερη συμβολή είχαν τα μέτρα
άμεσης φορολογίας όπως η εισαγωγή του ΕΕΤΗΔΕ (χαράτσι στα ακίνητα), η αύξηση
του τέλους επιτηδεύματος, η αύξηση της εισφοράς αλληλεγγύης συνταξιούχων, η
επιπλέον εισφορά αλληλεγγύης συνταξιούχων και η εισφορά συνταξιούχων στις
επικουρικές συντάξεις -σωρευτικά, τα µέτρα αυτά επιβάρυναν περισσότερο το άνω
µέρος της εισοδηµατικής κατανοµής και η αύξηση των εισφορών για ανεργία, που
είχε προοδευτικό αντίκτυπο για τους µισθωτούς, εν αντιθέσει µε τους
αυτοαπασχολουµένους, εκ των οποίων επλήγησαν κυρίως τα χαµηλότερα εισοδήµατα.
2012: Τη µεγαλύτερη συµβολή είχαν οι αυξήσεις
στη φορολογία εισοδήµατος (εκ νέου αύξηση του τέλους επιτηδεύµατος, φόροι σε
συντάξεις άνω των 1.000 ευρώ, επιπλέον εισφορά συνταξιούχων σε επικουρικές
συντάξεις), οι οποίες πλήττουν όλη την εισοδηµατική κατανοµή, κυρίως
δε το άνω τµήµα της, και η µείωση στο εισόδηµα από επιδόµατα, κυρίως στο κάτω
µέρος της κατανοµής, που εξηγείται από τη µείωση του τακτικού επιδόµατος
ανεργίας κατά 22% (από 454.25 ευρώ σε 360 ευρώ µηνιαίως).
2013: Τη µεγαλύτερη συµβολή είχαν οι
χαµηλότερες συντάξεις λόγω κατάργησης των δώρων Χριστουγέννων και Πάσχα
για τις κύριες συντάξεις και κατάργησης της 13ης και 14ης πληρωµής της σύνταξης
ανασφάλιστων υπερηλίκων του ΟΓΑ και αλλαγή στα ηλικιακά κριτήρια απονοµής της,
τα φορολογικά µέτρα, αν και σε µικρότερο βαθµό, όπως ο νέος φορολογικός
κώδικας, ο οποίος, σε σχέση µε το παλαιό καθεστώς, φαίνεται να ευνόησε τα
πλουσιότερα στρώµατα του πληθυσµού, τα επιδόµατα που χορηγούνται µε
εισοδηµατικά κριτήρια λόγω του ανασχεδιασµού των οικογενειακών επιδοµάτων
(θεσπίστηκε το ενιαίο επίδοµα στήριξης τέκνων, ενώ το πολυτεκνικό επίδοµα
-µετονοµασµένο σε ειδικό επίδοµα σε τρίτεκνες και πολύτεκνες οικογένειες-
ξεκίνησε να χορηγείται µε εισοδηµατικά κριτήρια, καταργήθηκαν το επίδοµα τρίτου
παιδιού, η εφάπαξ παροχή τοκετού και η ισόβια σύνταξη πολύτεκνης µητέρας και
της αύξησης του ανώτατου εισοδηµατικού ορίου για την απονοµή του επιδόµατος
ανεργίας µακροχρόνια ανέργων.
2014: Τη µεγαλύτερη συµβολή είχαν τα
επιδόµατα µε εισοδηµατικά κριτήρια (κυρίως από το 1ο έως και το 3ο δεκατηµόριο)
λόγω της απονοµής του κοινωνικού µερίσµατος και της µεταβολής στη χορήγηση του
επιδόµατος µακροχρόνια ανέργων, το οποίο από το 2014 και µετά δικαιούνται
µακροχρόνια άνεργοι ηλικίας 20-66 (από 45-65 ετών που ίσχυε), η κατάργηση των
εισφορών ασφάλισης για τα οικογενειακά επιδόµατα και οι άµεσοι φόροι (οριακά αρνητική
επίπτωση), λόγω της λιγότερο ευνοϊκής αντιµετώπισης των
φορολογούµενων επιδοµάτων. Η επίπτωση του ΕΝΦΙΑ στο διαθέσιµο εισόδηµα
αποτυπώνεται µικρή και αντίστροφα προοδευτική.
2015: Στα μέτρα του 2015 δεν έχουν
συµπεριληφθεί τα µέτρα που προβλέπονται στο νοµοσχέδιο για την ανθρωπιστική
κρίση, καθώς στην πλειοψηφία τους αφορούν παροχές σε είδος. Από τα
µέτρα που περιλαµβάνονται, σηµαντικότερα είναι τα επιδόµατα που χορηγούνται µε
εισοδηµατικά κριτήρια λόγω της αναστολής χορήγησης του κοινωνικού µερίσµατος
που χορηγήθηκε εκτάκτως το 2014 (µείωση στο διαθέσιµο εισόδηµα των φτωχότερων νοικοκυριών),
η αύξηση των εισφορών για υγειονοµική περίθαλψη των συνταξιούχων (περιλαµβάνεται
στις εισφορές µισθωτών) και οι άµεσοι φόροι, λόγω της κατάργησης της
ιδιαίτερης φορολογικής µεταχείρισης των αγροτών και της κατάργησης του
συµπληρωµατικού φόρου στο εισόδηµα από µισθώµατα (µικρή θετική επίδραση).
