Ιωάννης Κρασσάς, Αντγος εα
« Ἐγώ ὑπήρξα ὁ αἴτιος
διότι ἐδιχάσθη ὁ Ἑλληνικός Λαός κατά τόν μέγα πόλεμον. Ἐγώ, καλῶς ἤ κακῶς,
εἶμαι ἐκεῖνος ποῦ προκάλεσε τόν διχασμόν αὐτόν». Ελ. Βενιζέλος (Αγόρευση στην βουλή 17 Δεκ
1929)
Την 17 Αυγούστου 1916, μια ομάδα Αξιωματικών οι
οποίοι υπηρετούσαν στην Μακεδονία, με επικεφαλείς τους Συνταγματάρχη Ιππικού Παμίκο Ζυμβρακάκη και Αντισυνταγματάρχη
Πυροβολικού Μαζαράκη Κων/νο,
κυκλοφόρησαν επαναστατική προκήρυξη υπογράφοντες ως « Επιτροπή Εθνικής Αμύνης».
Οι κινηματίες καλούσαν τον στρατό και τον λαό να επαναστατήσει κατά της
κυβερνήσεως. Η κυρία αιτία του κινήματος αφορούσε την έξοδο της Ελλάδος στο
πόλεμο στο πλευρό της Αντάντ . Σαν αφορμή επικαλέσθηκαν την αποσόβηση της παραδόσεως της Θεσσαλονίκης
στους Σέρβους, μετά από απόφαση της Γαλλικής κυβερνήσεως. Το κίνημα
επέτυχε χάρη στην βοήθεια των Γαλλικών στρατευμάτων. Οι μη προσχωρήσαντες σ’
αυτό, αξιωματικοί και οπλίτες εστάλησαν στην Αθήνα. Την 26 Σεπτεμβρίου 1916, ο Ελ. Βενιζέλος ανέλαβε την ηγεσία του κινήματος, ουσιαστικά μεν
αυτός, τυπικά όμως σαν μέλος της τριανδρίας, με τους Ναύαρχο Π. Κουντουριώτη και Στρατηγό Π. Δαγκλή.
Τα αίτια
Στην
Θεσσαλονίκη συγκροτήθηκε επαναστατική « Προσωρινή
Κυβέρνηση» , όχι όμως αντιμοναρχική. Η μισή Ελλάδα εισήλθε στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο στον πλευρό των Αγγλογάλλων. Δύο ισχυρές
και λαοφιλείς προσωπικότητες της εποχής υπήρξαν η αιτία του διχασμού του
έθνους. Από την μία ο «πολιτικός» Βενιζέλος,
οραματιζόταν την πραγματοποίηση της Μεγάλης
Ιδέας, μέσα από μια συμμαχία με την Αντάντ. Παράτολμος και διπλωμάτης
έβλεπε το τέρμα και δεν τον απασχολούσαν οι «τεχνικές λεπτομέρειες». Από την
άλλη ο «στρατιωτικός» Βασιλεύς Κωνσταντίνος,
πίστευε ότι με την ουδετερότητα θα κατοχυρώνονταν τα κεκτημένα των
Βαλκανικών πολέμων. Ο Κωνσταντίνος
λάμβανε σοβαρά υπόψη την γνώμη του Υπουργού Εξωτερικών Γ. Στρέιτ και του αρχηγού του επιτελείου Συνταγματάρχη Ι. Μεταξά. Αμφότεροι
είχαν πεισθεί ότι δεν θα υπήρχε νικητής του μεγάλου πολέμου. Το θέαμα που
παρουσίαζε η χώρα μας την εποχή εκείνη ήταν θλιβερό από κάθε άποψη. Τα δύο «κράτη» ήσαν υποχείρια της Γαλλίας, το κράτος της Θεσσαλονίκης
οικειοθελώς και των Αθηνών δια της βίας.
Η Εκθρόνιση του Κωνσταντίνου
Στις 15 Ιουν 1917, μετά από απαίτηση των Γάλλων,
για την αποφυγή εμφυλίου πολέμου, ο Βασιλεύς αποσύρθηκε του θρόνου, χωρίς να
παραιτηθεί. Τον διαδέχθηκε ο δευτερότοκος υιός του Αλέξανδρος. Ο Βενιζέλος
έγινε ο απόλυτος κύριος της καταστάσεως. Οι συνέπειες του διχασμού έγιναν
ακόμη χειρότερες, όταν στα πλαίσια του «αποκωνσταντινισμού»,
εκτοπίστηκαν οι κυριότεροι πολιτικοί
αντίπαλοι του Βενιζέλου και απολύθηκαν χιλιάδες δημόσιοι υπάλληλοι (στρατιωτικοί,
δικαστικοί, κληρικοί κα). Τα
μέτρα αυτά επανέφεραν το ελληνικό πολιτικό σύστημα στην «φυσική» του κατάσταση,
σύμφωνα με την οποία, ο λόγος ύπαρξης των κόμματων είναι να εξυπηρετούν τα
συμφέροντα των πελατών και των οπαδών τους. Επιπροσθέτως τα
επιτυχή στρατιωτικά κινήματα (3ης Σεπ 1843,
Γουδί 1909, Εθνικής Αμύνης), παρουσιάσθηκαν ως «επαναστάσεις», οι οποίες κρίθηκαν
επιβεβλημένες για την προάσπιση των εθνικών συμφερόντων. Τα πολλά στρατιωτικά
κινήματα ιδιαίτερα την περίοδο του μεσοπολέμου, μέχρι και το τελευταίο της 21 Απρ 1967, εκδηλώθηκαν με γνώμονα την
σωτηρία της πατρίδος και δικαιολόγησαν την εκδήλωση τους απ’ αυτά . Ποτέ
το Σύνταγμα της χώρας μας δεν είχε αστερίσκους, όσον αφορά την εφαρμογή
του.
Οι Συνέπειες
Ένα
αιώνα μετά τον Εθνικό Διχασμό, σαν λαός δεν έχουμε
αποβάλλει την πολιτική συμπεριφορά και την νοοτροπία της περιόδου εκείνης. Παρά
την είσοδο μας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, δεν αποδεχτήκαμε και δεν ενστερνιστήκαμε
τις αρχές λειτουργίας του ευρωπαϊκού πολιτικού συστήματος. Εάν το είχαμε κάνει
θα είχαμε αποφύγει και την οικονομική κατάρρευση. Θέλω να πιστεύω ότι δεν το κάναμε, γιατί είναι πέρα από τις ικανότητες
μας, εάν είναι επιλογή μας είναι ακόμη χειρότερα.
