Τα γεγονότα στην Προσοτσάνη - 29η Σεπτεμβρίου 1941

Με αφορμή την ανάρτηση για το Δοξάτο Δράμας, ο  αγαπητός φίλος Γιάννης Κόντης μου επεσήμανε ότι παρόμοιες πράξεις έγιναν σε όλο το νομό Δράμας, όπως π΄χ. στην Προσωτσάνη.

Από τα στοιχεία που μου έδωσε, μπόρεσα και έκανα την παρακάτω δημοσίευση.

http://roykoymoykoy.blogspot.gr/

http://www.prosoma.gr

Του Κων/νου Παπαδόπουλου

    Η είδηση της έναρξης του Β΄ παγκοσμίου πολέμου βρίσκει τους κατοίκους της Προσοτσάνης ανήσυχους για αυτά που θα ακολουθήσουν, καθώς οι Βούλγαροι είναι στο πλευρό των Γερμανών. Πολλοί Προσοτσανιώτες φοβούμενοι την οργή των Βουλγάρων, εγκαταλείπουν την κωμόπολη για μεγαλύτερα αστικά κέντρα, αναζητώντας ασφάλεια.
    Τον Απρίλιο του 1941, μέρες του Πάσχα, κάνουν την εμφάνισή τους οι Βούλγαροι και αναλαμβάνουν την διοικητική και στρατιωτική εξουσία στην περιοχή. Στην Προσοτσάνη διορίζεται Βούλγαρος Δήμαρχος και Διοικητής στο αστυνομικό τμήμα.
    Οι μήνες που ακολουθούν είναι δύσκολοι για τους Έλληνες, τα τρόφιμα είναι λίγα, κλείνουν τα σχολεία, απαγορεύουν την ομιλία της ελληνικής γλώσσας, καθώς και την Θεία Λειτουργία στα ελληνικά. Ο εκφοβισμός, οι απειλές και οι ξυλοδαρμοί είναι καθημερινό φαινόμενο για όσους «παρανομούν». Απώτερο σκοπό έχουν τον εκβουλγαρισμό του πληθυσμού και την προσάρτηση των εδαφών στο Βουλγαρικό κράτος.
    Στα μέσα Σεπτεμβρίου του 1941 στην Προσοτσάνη και στην Δράμα κυκλοφορούν φήμες για αλλαγή του Βουλγαρικού καθεστώτος και παρακινούσαν τους πληθυσμούς σε επανάσταση. Όπως αναφέρει και ο κύριος Γεώργιος Βουλτσιάδης στο βιβλίο του «Η Προσωτσάνη μέσα από την Ιστορία», ο Βούλγαρος Δήμαρχος Καραγιοβάνωφ προσπάθησε έμμεσα να προειδοποιήσει τον Κων/νο Βουλτσιάδη, πρώην πρόεδρο της κοινότητας, για τις σφαγές που θα ακολουθήσουν, παρακινώντας τον να εγκαταλείψει την Προσοτσάνη, πράγμα που δεν έγινε. Τις τελευταίες μέρες του Σεπτεμβρίου, επιφανείς Βούλγαροι εγκαταλείπουν την περιοχή, κατά παράδοξο τρόπο.
    Το Σάββατο 27 Σεπτεμβρίου νεαροί κυρίως Προσοτσανιώτες σε μία ταβέρνα, επηρεασμένοι από τις φήμες για επανάσταση «μερακλωμένοι» και μέσα στον ενθουσιασμό τους τραγουδούν τον εθνικό μας ύμνο.  Γρήγορα όμως επεμβαίνουν οι Βούλγαροι χωροφύλακες και ξυλοκοπούν τους νεαρούς, χωρίς όμως να προβούν σε συλλήψεις. Μετά από αυτό το επεισόδιο απόλυτη ησυχία επικρατεί στη Προσοτσάνη, περιμένοντας τα χειρότερα. Οι εξελίξεις είναι διαφορετικές από τις αναμενόμενες.
    Τα μεσάνυχτα ακούγονται πυροβολισμοί από την μεριά όπου στεγαζόταν το αστυνομικό τμήμα. 50 περίπου νεαροί οπλισμένοι Προσοτσανιώτες και με αρχηγούς τους Παναγιώτη Φωτόπουλο ή Κατή και Αντώνη Νικολαϊδη, που και οι δύο ήταν μέλη της τοπική οργάνωση του ΚΚΕ, κατέλαβαν το αστυνομικό τμήμα μετά από σύντομη μάχη, στην οποία έχασαν την ζωή τους δύο Βούλγαροι αστυνομικοί.
    Το ξημέρωμα βρήκε την Προσοτσάνη ελεύθερη, χωρίς τους Βούλγαρους κατακτητές, που την είχαν εγκαταλείψει. Δύο νεαρά παιδιά ο Κων/νος Ράγιας και ο Αστυάναξ Δημόπουλος κατεβάζουν την Βουλγαρική σημαία από το καμπαναριό της ερειπωμένης βουλγαρικής εκκλησίας, που ήταν το ψηλότερο σημείο στην κωμόπολη και υψώνουν την ελληνική. Ο ενθουσιασμός ήταν μεγάλος, όμως δεν θα κρατήσει πολύ.
    Από το μεσημέρι της 29ης Σεπτεμβρίου αρχίζει ο βομβαρδισμός της Προσοτσάνης από αέρα και ξηρά. Τέσσερα παλικάρια μόνα τους κρατούν την άμυνα της κωμόπολης στην περιοχή «Ρόσλεν» όπου και βρίσκουν τον θάνατο. Ήταν: ο Ηρακλής Καβάκας, ο Γεώργιος Πούλιος, ο Νικόλαος Υφαντόπουλος και ο Γιάννης Βελιγιάντσος.

    Επί δύο μέρες συνεχίζεται ο βομβαρδισμός. Πολλοί κάτοικοι εγκαταλείπουν τα σπίτια τους και ζητούν καταφύγιο στον κάμπο, όμως και εκεί δέχονται τα πυρά των Βουλγάρων και χάνουν την ζωή τους. Με την είσοδο τους στην Προσοτσάνη οι Βούλγαροι καίνε σπίτια και συγκεντρώνουν τον πληθυσμό. Τις γυναίκες τις οδηγούν στα σχολεία και τους άντρες στην ερειπωμένη βουλγαρική εκκλησία όπου τους χωρίζουν σε ομάδες ανάλογα με τα αν γνωρίζουν τα βουλγαρικά ή όχι.
    Την νύχτα της 30η Σεπτεμβρίου προς 1η Οκτωβρίου μεταφέρουν αδιευκρίνιστο αριθμό κρατουμένων στη γέφυρα του ποταμού Αγγίτη προς την Αλιστράτη, όπου και τους εκτελούν. Ως εκ θαύματος διασώζονται τρεις: ο Μιχαήλ Μουσουλαρίκος, ο Κωνσταντίνος Τσαβδαρίδης και ο Δημήτριος Πρωτόγερος, ο οποίος τελικά συνελήφθη και εκτελέστηκε στην Δράμα στις 5 Δεκεμβρίου 1941. Μεμονωμένες εκτελέσεις συνεχίστηκαν μέχρι και τις 15 Οκτωβρίου στην περιοχή της Προσοτσάνης. Ενώ πολλοί άλλοι βρήκαν τον θάνατο στην προσπάθεια τους να περάσουν τον ποταμό Σρυμόνα προς την γερμανοκρατούμενη περιοχή. Ο ακριβής αριθμός των θυμάτων της Προσοτσάνης δεν κατέστη δυνατό να εξακριβωθεί. Σύμφωνα με την τελευταία έρευνα που δημοσιεύτηκε στο βιβλίο «Τα γεγονότα της Δράμας, Σεπτέμβριος-Οκτώβριος 1941,  Εξέγερση ή προβοκάτσια;» των Δημήτρη Πασχαλίδη και Τάσου Χατζηαναστασίου, υπολογίζονται στα 148.  Στο μνημείο που στήθηκε στα νεκροταφεία αναγράφονται τα παρακάτω ονόματα των εκτελεσθέντων από τα βουλγάρικα στρατεύματα κατοχής:

Ακριτίδης Ακρίτας, Ακριτίδης Ιωάννης, Αμπατζόγλου Γεώργιος, Αποστολίδης Ιωάννης, Αριστοτέλους Νικόλαος, Αχτσελίδης Σωτήριος, Βαγιόκας Θεόδωρος, Βασιλειάδης Βασίλειος, Βασιλειάδης Ιωάννης, Βασιλειάδης Σάββας, Βαφειάδης Θρασύβουλος, Βεληγιάντσος Ιωάννης, Βοζίδης Αθανάσιος, Βουλβουτζής Αριστείδης, Βύζελης Χρήστος, Γαιρετίδης Ιγνάτιος, Γεωργιάδης Χριστόδουλος, Γιαννάκου Γεώργιος, Δαραβάνης Γεώργιος, Δελίδης Θωμάς, Δενόπουλος Γεώργιος, Ευγενίδης Πρόδρομος, Ζάμπας Στέργιος Δ., Ζάπρος Αλέξανδρος, Ζουμπρής Γεώργιος, Ηλιάδης Μιχαήλ, Θεοδωρίδης Γεώργιος, Θεοδωρίδης Δημήτριος, Θεοδωρίδης Κων/νος, Ιωαννίδης Πολυχρόνης, Ιωαννίδης Χαράλαμπος, Καβάκας Δημήτριος, Καβάκας Ηρακλής, Καλημέρης Ιωάννης, Κανίδης Αλκιβιάδης, Καραγιοβάνης Προκόπιος, Καραγκιόζης Τάσιος, Καραμιστράκης Τηλέμαχος, Καρατζάς Ευθύμιος, Καρμής Αθανάσιος, Καφαντάρης Αθανάσιος, Κεβεζίδης Θεόδωρος, Κέλτσος Κυριάκος, Κλοκίδης Γεώργιος, Κόγιας Χρήστος, Κονταξής Ευστράτιος, Κοσμίδης Νικόλαος, Κουντουράς Γεώργιος, Κραστάνας Άγγελος, Κυριακίδης Κυριάκος, Λάλας Ευάγγελος, Λαχανιώτης Μαργαρίτης, Μάνδρατζης Χρήστος, Μανούσης Νικόλαος, Μαρσιανούδης Πασχάλης, Μάτσκου Χρυσάνθη, Μαυρουδής Αθανάσιος, Μελαχρινός Μενέλαος, Μεριανίδης Δημήτριος, Μανιάδης Γεώργιος, Μιχαηλίδης Δημοσθένης, Μιχαηλίδης Χρήστος, Μαυρουδής Κων/νος, Μουσουλαρίκος Μιχαήλ, Μπούρμπουλης Χριστόδουλος, Νακίδης Δημήτριος, Ξωνίδης Κων/νος, Πανίδης Δημήτριος, Παπαδόπουλος Χρήστος, Παπαμιχαήλ Γεώργιος, Παπαμιχαήλ Κων/νος Γ., Παπαμιχαήλ Κων/νος Ι., Παπούλας Ευστράτιος, Παρχαρίδης Ευστάθιος, Πατρατσκίδης Ανδρέας, Πετρακόπουλος Απόστολος, Πετρίδης Γεώργιος, Πετρίδης Πέτρος, Πετρίδης Δημήτριος, Πελέχρας Αθανάσιος, Πιερίδης Γεώργιος, Πιλαφτσής Γεώργιος, Πολίτης Ευκλείδης, Πολίτης Νικόλαος, Πούλιος Γεώργιος, Πρωτόγερος Δημήτριος, Ρεντσπέρογλου Απόστολος, Ροσιλόβαλης Δημήτριος, Σαββίδης Αριστείδης, Σαμαράς Γεώργιος, Σαμαράς Στέργιος, Σαπουντζής Κων/νος, Σατικίδης Νικόλαος, Σεκερτζής Δημήτριος, Σιάπκας Βασίλειος, Σιμίδου Ευσεβία, Σκαρλατόπουλος Δημήτριος, Σταυρίδης Θωμάς, Τεμεκονίδης Ιωάννης, Τοπαλίδης Ανέστης, Τοπαλίδης Ιωάννης, Τράγκας Ιωάννης, Τσαγγάλης Θεόδωρος, Τσακμακίδης Κοσμάς, Τσακμακίδης Νικόλαος, Τσαλίκης Γεώργιος, Τσάμπουρας Εμμανουήλ, Τσαπακίδης Γεώργιος, Τσαπακίδης Νικόλαος, Τσαπαρίδης Πρόδρομος, Τσάτσου Νικόλαος, Τσουλιάς Ιωάννης, Υφαντόπουλος Νικόλαος, Φαρκάτσης Άγγελος, Φεγγαρίδης Λάζαρος, Φιλαδαρλής Νικόλαος, Χατζηαράπης Βενέδικτος, Χατζηηλίας Νικόλαος, Χατζηιωάννου Ανέστης, Χατζηκώστας Παναγιώτης, Χατζηνικολάου Παναγιώτης, Χριστοφορίδης Ευάγγελος, Χρυσοχόου Ροδίνη, Ψωμιάδης Θεμιστοκλής, Ωρολογάς Νικόλαος, Δαραβάνης Γεώργιος, Ευγενίδης Πρόδρομος, Μελαχροινός Μενέλαος, Πιερίδης Γεώργιος, Τσακμακίδης Νικόλαος, Ψωμιάδης Θεμιστοκλής, Γεωργιάδης Χριστόδουλος, Πολίτης Νικόλαος, Χατζηαράπης Βενέδικτος, Τσαλίκης Αβραάμ, Κιαπίδης Νικόλαος, Αμπατζόγλου Χρησ- Νικ. Του Γεωργίου .
Βιβλιογραφία:
«Η Ανατολική Μακεδονία το 1941 και η εξέγερση της Δράμας, Με βάση τις ελληνικές και τις βουλγαρικές πηγές». Παναγιώτης Αμπεριάδης, εκδόσεις Αδελφών Κυριακίδη α.ε.
«Τα γεγονότα της Δράμας, (Σεπτέμβριος-Οκτώβριος 1941), εξέγερση ή προβοκάτσια; Δημήτρης Πασχαλίδης-Τάσος Χατζηαναστασίου. ΔΕΚΠΟΤΑ.
«Η βουλγαρική κατοχή στην Ανατολική Μακεδονία και την Θράκη 1941-1944, Επιμέλεια: Ξανθίππη Κοτζαγεώργη-Ζυμάρη, Ίδρυμα Μελετών Χερσονήσου Του Αίμου, εκδόσεις Παρατηρητής.
«Η Δράμα και η περιοχή της» Ιστορία και Πολιτισμός Β΄ & Γ΄ Επιστημονική Συνάντηση, ΔΕΚΠΟΤΑ.
«Η Κατοχή στην Αν. Μακεδονία και Θράκη» (1941-1944). Β. Χατζηθεοδωρίδης. Δράμα.
«Η Προσωτσάνη μέσα από την ιστορία», Τα γεγονότα στην Ανατολική Μακεδονία (1450-1994). Γεώργιος Βουλτσιάδης.