Ναι, όσο και αν φαίνεται παράξενο το βιομηχανοποιημένο τσιγάρο ξεκίνησε την
δεκαετία του 1880 όταν η μηχανή που κατασκεύασε ο James Albert Bonsack εκτόξευσε την ημερήσια
παραγωγή στα 4 εκατ.
τσιγάρα
Σύμφωνα με μια εκδοχή - μπορεί
και αστικό μύθο ή την τάση που έχουμε να «πιστώνουμε» οτιδήποτε σημαντικό σε
εμάς – το βιομηχανικό τσιγάρο είναι ελληνική υπόθεση
και ξεκίνησε από τα μέσα του 19ου
αιώνα από ομογενείς στην Αίγυπτο. Όπως αναφέρει μάλιστα ο ιστορικός
ερευνητής Παναγιώτης Κουλουμπής,
Έλληνες ήταν και αυτοί που ξεκίνησαν την βιομηχανική παραγωγή τσιγάρων σε Βρετανία και Γερμανία.
Αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στο ότι οι
Έλληνες της τότε Οθωμανικής Αυτοκρατορίας είχαν το πλεονέκτημα της καλλιέργειας
και της επεξεργασίας του καπνού μίας και η Πύλη το είχε απαγορεύσει στους
Τούρκους. Οι συμπατριώτες μας βγήκαν ωφελημένοι από μία υπόθεση που κρατούσε
πάνω από 200 χρόνια. Αιτία μία πυρκαγιά
η οποία ξεκίνησε από την συνοικία Τζιμπαλή της Κωνσταντινούπολης το 1632 και κατέστρεψε το μεγαλύτερο μέρος της Πόλης. Ο σουλτάνος Μουράτ, θεωρώντας
υπεύθυνους τους καπνιστές, έλαβε αυστηρότατα μέτρα για την απαγόρευση της
χρήσης του καπνού και διέταξε να κλείσουν όλα τα καφενεία.
Στις περιοχές της Μακεδονίας και της Θράκης
καλλιεργούσαν τα περίφημα καπνά και στα λιμάνια της Αιγύπτου, της Ρωσίας
και της Ευρώπης έφταναν για να γίνουν,
πέρα από καπνός για τα τσιμπούκια, και τσιγάρα, που τότε ήταν στην πλειονότητα
τους «χύμα».
Στην Παλιά Ελλάδα άρχισαν να ξεφυτρώνουν
σιγά, σιγά τα πρώτα τσιγαράδικα,
τόσο για την εγχώρια κατανάλωση όσο και για τις όλο και αυξανόμενες εξαγωγές. Ο
Καμίλο Νόλλας σε καταπληκτικό λεύκωμα,
τα «Καπνομάγαζα», από τις Εκδόσεις Καστανιώτη, κατέγραψε όλους αυτούς του
βιοτεχνικούς και βιομηχανικούς χώρους που έχουν σωθεί μέχρι στις μέρες μας έστω
και ως φαντάσματα του παρελθόντος. Χώροι
που οι τοίχοι έχουν ποτιστεί από την μυρωδιά του καπνού και που είδαν ελάχιστες
εξελίξεις στην ιστορία των περίπου 130 χρόνων που έχει το βιομηχανοποιημένο
τσιγάρο.
Ναι, όσο και αν φαίνεται παράξενο το
βιομηχανοποιημένο τσιγάρο ξεκίνησε την δεκαετία του 1880 όταν η μηχανή που κατασκεύασε ο James
Albert Bonsack εκτόξευσε την ημερήσια παραγωγή στα 4 εκατ. τσιγάρα από 40.000 που έστριβαν στο χέρι στα τουτουτζίδικα οι εργάτες. Η βιομηχανική επανάσταση στον χώρο του καπνού άργησε
να έρθει στην Ελλάδα. Μέχρι και τα τέλη της δεκαετίας του 1920 η μορφή επεξεργασίας του καπνού ήταν αποκλειστικά χειρωνακτική.
Υπολογίζεται ότι την εποχή εκείνη υπήρχαν 43.000 καπνεργάτες, από τους οποίους οι 26.000 ήταν άνδρες και οι 17.000 ήταν
γυναίκες.
Οι αριθμοί αυτοί έπεσαν δραματικά τις επόμενες
δεκαετίες και κυρίως στην δεκαετία
του ‘50 με την
είσοδο των υγραντηρίων. Αυτή ήταν όμως και η μεγαλύτερη αλλαγή στην παρασκευή
των τσιγάρων στα 100 και πλέον χρόνια της ιστορίας του. Μικρότερη αλλαγή η
είσοδος του φίλτρου η οποία ήρθε μετά από τη σύνδεση του καπνού με τον καρκίνο,
ήδη από την δεκαετία
του ‘40. Όλα τα
άλλα, τα «γυναικεία», τα «κατοστάρια», οι «μέντες» και κάποιες πατέντες που μείωναν τις βλαπτικές ουσίες
του καπνού ήταν απλώς marketing για την προσέλκυση νέων πελατών ή την
συντήρηση ήδη υπαρχόντων.
Σε μία καταναλωτική αγορά που όλα άλλαζαν
και εξελίσσονταν, το τσιγάρο, και μαζί με αυτό και η καπνοβιομηχανία, έμεναν
θεατές. Οι τελευταίες μη δυνάμενες να αντιληφθούν την στροφή των καταναλωτών σε
ένα πιο υγιή τρόπο ζωής και κάτω από την πίεση των φόρων και του λαθρεμπορίου,
παρατηρούσαν την σταθερά πτωτική πορεία αποχαιρετώντας χρόνο με τον χρόνο
πελάτες, και αν ήταν τυχερές και κάποιους ανταγωνιστές.
Σαν να μην έφθανε η όλη ζοφερή κατάσταση
για την καπνοβιομηχανία, ήρθε και το ηλεκτρονικό
τσιγάρο – που και μόνο από την ονομασία του δείχνει
μια εξέλιξη - θετική
ή αρνητική οι μελέτες δεν έχουν αποφανθεί ακόμη με σιγουριά - για να προσθέσει
άλλη μία πινελιά απαισιοδοξίας. Τι απάντηση μπορείς να δώσεις σε όλα τα
παραπάνω για να ανακόψεις έναν προαναγγελθέντα θάνατο;
Από την μεριά της Philip Morris και της Παπαστράτος η απάντηση ήρθε – και στην χώρα μας πριν ακριβώς από έναν
χρόνο – και
ακούει στο όνομα IQOS.
Ένα πρωτοποριακό σύστημα θέρμανσης καπνού που βασίζεται σε μια απλή λογική: θερμαίνει πραγματικό καπνό, χωρίς να τον καίει και
κατά συνέπεια αποφεύγονται οι βλαβερές συνέπειες της καύσης.
Σε εταιρικό επίπεδο η Philip Morris επιτυγχάνει με την κίνηση αυτή να βρει
απαντήσεις και στα τρια προβλήματα που είχε: αφουγκραζόμενη τους καπνιστές τους
προσφέρει την εναλλακτική την οποία έψαχναν, έχει ένα μοναδικό και premium
προϊόν που μέχρι στιγμής δεν έχει αντιγραφεί (και μάλλον δύσκολα θα
επιτευχθεί) και
τρίτον είναι πολύ πιο μπροστά τεχνολογικά, αισθητικά και χρηστικά από το ηλεκτρονικό
τσιγάρο.
Σε επίπεδο Παπαστράτου και Ελλάδας τώρα, και εδώ το στοίχημα φαίνεται ότι κερδήθηκε.
Μετά από 88 χρόνια σταματάει η παραγωγή τσιγάρων και οι εγκαταστάσεις στον Ασπρόπυργο ετοιμάζονται για να δεχθούν τους
επόμενους μήνες τις νέες γραμμές παραγωγής για τους ράβδους καπνού, οι οποίοι
θερμαίνονται αποκλειστικά στις συσκευές IQOS. H επένδυση αυτή η οποία αναμένεται να
ολοκληρωθεί στις αρχές του 2018, ύψους
300 εκατ. ευρώ θα προσθέσει επιπλέον 400 θέσεις εργασίας ανεβάζοντας
τον συνολικό αριθμό των εργαζομένων της Παπαστράτος σε 1.200.
90 σχεδόν χρόνια από την απαρχή την
βιομηχανοποίησης του τσιγάρου στην Ελλάδα και την μείωση των εργατικών χεριών
το να αυξάνεται κατά το 1/3 το προσωπικό μίας (πρώην) βιομηχανίας τσιγάρων δεν μπορεί να περάσει
απαρατήρητη.
Επειδή η
ιστορία κάνει κύκλους, όπως τα πρώτα τσιγάρα του προπερασμένου αιώνα
ταξίδευαν από την Ελλάδα στις μεγάλες αγορές του κόσμου, έτσι και οι νέες
ράβδοι καπνού θα φθάνουν σε 30 χώρες σε όλο τον κόσμο. Το σημαντικότερο όμως
είναι ότι μέσα τους θα φιλοξενούν και ελληνικά καπνά κρατώντας ζωντανή και την
καπνοκαλλιέργεια στην χώρα μας.
