Τα πολλά πρόσωπα του πόνου

http://roykoymoykoy.blogspot.gr/

Του Παντελή Γιαννακόπουλου

    Πολυπρόσωπος ο ανθρώπινος πόνος, πολύμορφος, κρυφός και φανερός συνάμα, σωματικός και ψυχικός, εγκεφαλικός και ενίοτε ενστικτώδης, κλειστοφοβικός και εξωστρεφής. Και ακόμη: ενοχλητικός, ισχυρός, συνεχόμενος, ευφρόσυνος, έντονος, οξύς, διαπεραστικός, βαθύς, ήπιος, επίμονος, ανυπόφορος. Και στον πληθυντικό: σφοδροί πόνοι, πόνοι στην πλάτη, πόνοι τοκετού, βασανιστικοί πόνοι, πόνοι των νεφρών, ρευματικοί πόνοι. Και κάποια από τα συνώνυμα του πόνου: άλγος, οδύνη, συμφορά, σφάχτης (οξύς πόνος των πλευρών) …

    Τον συναντούμε (εμφανίζεται μάλλον) και ως άλφα και βήτα συνθετικό λέξεων με ιδιαιτέρως ενδιαφέρουσα εννοιολογία: πονοκεφαλιάζω, πονόδοντος, πονόλαιμος, πονόκοιλος (κοιλόπονος), πονόψυχος, κεφαλόπονος (κεφαλαλγία), ρευματόπονος, ψυχοπονετικός. Περιέχεται σε απίστευτη ποικιλία φράσεων της καθομιλουμένης που χαρακτηρίζουν μια δυσάρεστη κατά τεκμήριο κατάσταση και σε …ποσότητα ων ουκ έστιν αριθμός: «για το πρόβλημά μου ο γιατρός μου χορήγησε αναλγητικά φάρμακα», «οι πόνοι στις αρθρώσεις αρχίζουν μετά τα πενήντα», «οι πόνοι της γέννας μόνον με τους πόνους του κολικού του νεφρού μπορούν να συγκριθούν», «μην παίζεις με τον πόνο μου», «κάθε βράδυ έπνιγε τον πόνο του στο κρασί», «πονάει η καρδιά μου από αυτά που συμβαίνουν στην πατρίδα μου»…

    Είναι όμως και τα άνθη της … συμφοράς που ευδοκιμούν γύρω από τον πόνο: Η δυστυχία, η  απελπισία, η κατήφεια, ο μαρασμός, ο καημός, η ψυχοσωματική φθορά, η βασανιστική στενοχώρια. Ας μη λησμονούμε όμως και την εκδηλούμενη  συνηγορία των  “ωραίων” ανθρώπων την ώρα του πόνου (της δοκιμασίας) των συνανθρώπων τους, που αποδίδεται με ρήματα όπως: συμπάσχω, συμπονώ, συμμετέχω στην οδύνη του και με φράσεις όπως: «βουρκώνω στη σκέψη ότι του πήραν το σπιτάκι του για ένα μικρό ποσό που ώφειλε στην τράπεζα», «σπαράσσει η ψυχή μου για το κατάντημα αυτού του παιδιού· και είχε τόσο σωστούς γονείς», «οδύρομαι κι’ εγώ μαζί με τις μαυροφορεμένες γυναίκες που έχασαν συζύγους και γιούς στον πόλεμο».

    Ο φανερός και κρυφός πόνος των ανθρώπων πού τους στερούν τη χαρά και την ευτυχία με την ταυτόχρονη εισβολή της δυστυχίας που οσημέραι εγκαθίσταται (και ριζώνει) στο σπιτικό τους σαν ξαφνική συννεφιά που προϊωνίζει μπόρα διαρκείας, είναι ό,τι χειρότερο μπορεί να τους συμβεί. Το τραγικό στην ιστορία αυτή είναι ότι ο πόνος δεν εγκαταλείπει το θύμα του οικεία βουλήσει· απομακρύνεται με την προσευχή του Χριστιανού εφόσον η κρατική πρωτοβουλία δεν τελεσφορήσει.

    Είναι ενδιαφέρουσα άποψη γνωστού Αγιορείτη μοναχού ο οποίος υποστηρίζει ότι: Μέσα από τον πόνο οι προσευχές του ανθρώπου είναι κατανυκτικότερες και ειλικρινέστερες. Είναι ταπεινές, λιγότερο απαιτητικές, ενώ εκφράζουν πίστη και υποταγή στον Δημιουργό. Ο πό­νος έτσι μπορεί να γίνει αφορμή, για μία πιο ουσιαστική και βαθειά γνωριμία μας με τον Θεό.

    Είναι γεγονός, ότι ο πόνος δεν συνηθίζεται εύκολα. Δεν είναι μια δοκιμασία ρουτίνας, που σε ένα εύλογο χρονικό διάστημα ολοκληρώνεται η εκμάθησή της. Ο πόνος, κάτω από κάποιες ακραίες συνθήκες, αποτελεί πλην των άλλων:

α) τον καθοριστικό συντελεστή άρνησης της ζωής,

β) τον αλλοτριωτικό παράγοντα της καθόλου προσωπικότητας του ανθρώπου και

γ)τον επίμονο (ίσως διαπρύσιο) αρνητή των παραδεδεγμένων αξιών.

    Το ηθικό υπόβαθρο ενός σκληρά δοκιμαζόμενου ανθρώπου διασαλεύεται και όχι σπάνια γκρεμίζεται εκ βάθρων, μαζί με την οντότητα που αντιπροσωπεύει. Μόνον τα φιλάνθρωπα αισθήματα των συνανθρώπων του θα βοηθήσουν ουσιαστικά στην αποκατάσταση της διαταραχθείσας ηθικής τάξης. Η εφήμερη ζωή μας θα αποκτήσει νόημα μόνο αν αδιαφορήσουμε για τον δικό μας πόνο και στρέψουμε το ενδιαφέρον μας στην απαλοιφή του πόνου του άλλου. Ο ταλανιζόμενος άνθρωπος είναι πρόσωπο ιερό. Σηκώνει ένα βαρύ φορτίο που τον εξουθενώνει. Ωστόσο αγωνίζεται να κρατηθεί όρθιος. Έχει φορτωθεί μέρος της αρνητικής εκδοχής, που όλοι ανυπερθέτως αποστρέφονται, συνεπώς δέος μόνον και θαυμασμό προκαλεί η μεγαλειώδης πράγματι προσπάθειά του, αφού έτσι εξορκίζει τελικώς το κακό, εξωθώντας το σε συμβιβασμό με το ελπιδοφόρο πρόσωπο της θετικής εκδοχής. Ας τον στηρίξουμε με όλες μας τις δυνάμεις.

    Στην πραγματικότητα, οι σχετικές με τον πόνο αναλύσεις έχουν αξία μόνον στο μέτρο που ένας υγιής και αυτάρκης οικονομικά άνθρωπος αποκτά συνείδηση καλού Σαμαρείτη που φροντίζει για την επούλωση των πληγών του συνανθρώπου του. Ευτυχώς που συμβαίνει έτσι και δεν περιορίζονται η συμπόνια, η ανθρωπιά, η φιλαλληλία. Διαφορετικά πολύ γρήγορα ο κόσμος θα μετατρέπονταν σε όψιμη κόλαση. που θα κατέκαιγε τη Γή. 

    Η καταστροφική, με τον πόνο του άλλου, εξοικείωση απομυθοποιεί πρόσωπα και πράγματα ενώ αδιαφορεί ακόμη και για την τραγική κατάληξη των γεγονότων. Για να καταπολεμηθεί θα πρέπει να επιστρατευθούν τα προέχοντα συνώνυμα της χριστιανικής κοσμοθεωρίας σε διαλεκτική συνάρτηση με τα νοηματικά ομόλογα λήμματα της αρχαϊκής ελληνικής σκέψης: Απόλυτη πίστη και αγάπη προς τον Θεό, σεβασμός και αγάπη προς τον άνθρωπο, αφοσίωση και προσήλωση στα ιδεώδη της φυλής και της θρησκείας μας, συμπόρευση με τον αλτρουϊσμό, την καταλλαγή, την συμφιλίωση… Περιβεβλημένοι με τη δυναμική των εννοιών αυτών, ίσως ξαναβρούμε τον χαμένο μας εαυτό, αυτόν που θα γείρει με στοργή και τρυφερότητα στους καθ’ οιανδήποτε τρόπο υποφέροντες ψυχοσωματικά, για να αφήσει στο πρόσωπό τους ένα αποτύπωμα της ζωής που χαμογελά.