Αφού άσκησαν κάποιες δεκαετίες τη ρητορική
της δημοκρατικής ευαισθησίας και
της ουμανιστικής δαντελοπλεχτικής,
μόλις καβάλησαν το άλογο της εξουσίας φαίνεται πως, κάποιοι εξ αυτών
τουλάχιστον, θυμήθηκαν με αβάσταχτη
νοσταλγία τις σταλινικές τους καταβολές. Τις έκρυβαν επιμελώς τόσα
χρόνια, τις απάλυναν, τους φόρεσαν την κουκούλα του κοινοβουλευτισμού, αλλά
τελικά αποδεικνύεται ότι παλιό
μουλάρι νέα περπατησιά δεν κάνει. Θέλησαν, όσο γινόταν, να μεταμφιεστεί ο Πατερούλης μέσα τους σε Αϊ-Βασίλη,
αλλά με τον καιρό πάλι εκείνος αναδύεται απαιτητικός και δεν μπορεί να
ησυχάσει, να προσαρμοστεί, να καταλάβει σε ποια χώρα ζούμε και σε ποια εποχή.
Το θέμα είναι αισθητικώς κιτς και πολιτικά από αφελές έως επικίνδυνο, κυρίως
και μακροπρόθεσμα για όσους δεν μπορούν να απαλλαγούν από την μπουγάδα εγκεφάλου που πέρασαν στη
νεότητά τους και η οποία δεν τους αφήνει ακόμα να δουν τα δεδομένα
της ιλιγγιώδους νέας πραγματικότητας.
Απ’ τη μια η
δήθεν καταπολέμηση της διαπλοκής με τις άδειες των καναλιών, απ’ την
άλλη οι επιθέσεις παρακρατικών
κουκουλοφόρων σε μη αρεστές εφημερίδες, ως επίσης και οι διαγραφές συναδέλφων της ΕΣΗΕΑ τις οποίες
αποφάσισαν κάποιοι αναδρομικοί Βισίνσκι, δείχνουν ότι κάποιοι εξ
αυτών, προφανώς οι λιγότεροι, μάλλον έχουν αλλεργία στη γύρη της δημοκρατίας
και του ελεύθερου λόγου. Με το ζόρι κρατιούνται. Όλα αυτά βέβαια, πέραν της
απαράδεκτης πολιτικής πρόθεσης, είναι κακόγουστα κυρίως και δείχνουν βαθύτερο
πρόβλημα ευθυκρισίας, πρόσληψης των δεδομένων, αδυναμία προσαρμογής - είναι
εκτός χρόνου και τόπου. Είναι ο ορισμός της
γραφικότητας. Σαν να βλέπεις σήμερα κάποιον να χορεύει γιάνκα, ενώ ακούγεται τραγούδι ροκ.
Κατά βάση ίσως να είναι ψυχικό πρόβλημα ιδεοκαταναγκασμού - σαν να βλέπεις
κάποιον εκτός Απόκρεω να κυκλοφορεί με λερή φουστανέλα, καμαρωτός, στην
Τσιμισκή, και να πιστεύει επιπλέον ότι είναι προοδευτικά ντυμένος.
Κι όμως. Υπάρχουν ουκ ολίγοι με λειψά διαβάσματα, αναγνώστες πέντε
βιβλίων στη νεότητά τους, κι εκείνα διαβασμένα στρεβλά, που ζουν από τότε με
αυτά, πιστεύοντας ότι τσάκωσαν την απόλυτη και αιώνια αλήθεια απ’ τ’ αχαμνά,
την ανάλλαχτη εξ αποκαλύψεως αλήθεια. Τις Δέκα Εντολές. Και πορεύονται ακόμα
έτσι, με τη βεβαιότητα της αγραμματοσύνης, τη γρανιτώδη μωρία του πολιτικά
ημιμαθούς που δεν αμφιβάλλει για τίποτε και, επιδεικνύοντας επιθετική άγνοια,
ορμάει κατά παντός που δεν συμμερίζεται τη δική του, θρησκευτικής πνοής εμμονή,
στο όνομα μάλιστα του Μαρξ, του Λένιν και άλλων, τους οποίους ποτέ δεν κατάλαβε,
παρά ως μια εκδοχή ενός άλλου, κοσμικού τζιχάντ, που αποκεφαλίζει, συμβολικά ή
όχι, κάθε άπιστο.
Το πράγμα εξοργίζει πολιτικώς, αν και
είπαμε: μάλλον είναι ψυχικό πρόβλημα, κάτι σαν εκείνο που ο Καζαντζάκης περιέγραψε ως «ψωρίαση του μυαλού». Και βλέπεις
συμπτώματα αιώρησης σε ένα παράλληλο σύμπαν, εκτός πλανήτου και του όντως βίου,
έναν ανάποδο πλατωνισμό-ιδεαλισμό που πιστεύει επιπλέον ότι κάνει και υλιστική
ανάλυση - κανονική άρνηση της πραγματικότητας, των κεκτημένων, του πού έχουμε
ήδη φτάσει. Τραβηγμένα χειρόφρενα.
Θαρρείς κι έχουν περιχαρακωθεί σε
εμφυλιοπολεμικά πείσματα και αντεκδικήσεις, ζώντας σε μια αρχαιολογία του
παρόντος. Θέλουν να παραμείνουμε εκεί, στους Κορυσχάδες, που
έλεγε και η Δούρου - σαν τον Βέγγο, που του πονούσε το δόντι, πήρε
ασπιρίνη, του πέρασε, και ωστόσο συνέχισε να βογκάει επαναλαμβάνοντας: «Ωχ, πώς πονούσα, ωχ, πώς πονούσα...».
Η ιστορία (την οποία και δήθεν
επικαλούνται) έχει
αποδείξει άπειρες φορές πως ό,τι πέθανε δεν ξαναγεννιέται, δεν ξεγίνεται και
δεν επαναλαμβάνεται. Αλλά αυτοί εκεί: Κλινέξ ξέρουμε, Κλινέξ αγοράζουμε. Τέτοια κατάλοιπα ιδεοληψίας δεν υπάρχουν πια
στην Ευρώπη, αλλά συνεχίζουν να φύονται και να λένε απ’ την αρχή το παλιό
κακόγουστο ανέκδοτο. Τι μανία κι αυτή. Τι σχιζοφρένεια. Και κάθε τόσο βγαίνουν
καινούργιοι που ανακαλύπτουν την Αμερική και τον νόμο της βαρύτητας και άντε
πάλι τα ίδια, άντε πάλι φτου κι απ’ την αρχή. Καθώς ο κόσμος προχωρεί
ιλιγγιωδώς μπροστά συντρίβοντας όχι ιδεολογήματα του 1920, αλλά ακόμα και
χθεσινές ιδέες, που σε ένα μήνα ήδη φαντάζουν μπαγιάτικες. Τι να πεις -
ασάλευτη ζωή, σε φορμόλη, που πιστεύει επιπλέον πως είναι η αιχμή της
προοδευτικότητας.
