Πασχαλινά έθιμα σε Πελοπόννησο και Αιτωλοακαρνανία

http://roykoymoykoy.blogspot.gr/

Το έστειλε ο Ανδρέας Βορεάδης

in.gr

    Περιφορές επιταφίων μέσα από τη θάλασσα, αλλά και σε κοιμητήρια, λιτανείες, φαναράκια που φωτίζουν τον νυκτερινό ουρανό, το κρέμασμα του τραπουλόχαρτου στην ορεινή Τριχωνίδα, τα «Ξαμόνια» στην Καλαμάτα και οι «Αγραπνιές» στην Βόνιτσα, είναι μερικά από τα έθιμα του Πάσχα που αναβιώνουν κάθε χρόνο στην Πελοπόννησο και την Αιτωλοακαρνανία.

    Η αναβίωση όχι μόνο αυτών των εθίμων, αλλά και των πιο γνωστών, όπως ο «χαλκουνοπόλεμος» στο Αγρίνιο, ο «σαϊτοπόλεμος» στην Καλαμάτα και τα αερόστατα στο Λεωνίδιο, κρατούν ζωντανή την παράδοση και παράλληλα προσελκύουν κάθε χρόνο μεγάλο αριθμό επισκεπτών.

Στην Αιτωλοακαρνανία

    Στην Βόνιτσα αναβιώνει κάθε χρόνο των έθιμο των «Αγραπνιών». Ειδικότερα, καθ΄ όλη την διάρκεια της Μεγάλης Εβδομάδας οι «αγρυπνιστές» συγκεντρώνονται κάθε βράδυ πίσω από το ιερό του ναού των Αγίων Αποστόλων και βάζουν φωτιά σε σωρό από ξύλα, τραγουδώντας άσματα που έχουν να κάνουν με το θείο δράμα, αλλά και τα κοινωνικά δρώμενα.

    Στο Ευηνοχώρι, ο λαογραφικός σύλλογος αναβιώνει τα κάλαντα του Λαζάρου. Συγκεκριμένα τα παιδιά του χωριού, φτιάχνουν το «λάζαρο» με λουλούδια, κουδούνες και μαντήλες και στη συνέχεια λένε τα κάλαντα.

    Επίσης, ανήμερα το Πάσχα, πάλι με πρωτοβουλία του λαογραφικού συλλόγου, τηρείται το έθιμο «Στα εικονίσματα του Αη Θανάση». Ειδικότερα μετά τη λειτουργία της Αγάπης στον Άγιο Αθανάσιο, ακολουθεί λιτανεία με όλες τις εικόνες του Αγίου.

    Το έθιμο αυτό έχει τις ρίζες του στα τέλη της δεκαετίας του 1880 , όταν επιδημία τύφου είχε πλήξει τη περιοχή. Τότε οι κάτοικοι του Ευηνοχωρίου έκαναν λιτανεία με όλα τα εικονίσματα του Αγίου Αθανασίου, προσευχόμενοι να σταματήσει η επιδημία.

    Στην ορεινή Τριχωνίδα, εκτός από το άσπρισμα των αυλών και την παρασκευή παραδοσιακών πιτών, κρεμούν το τραπουλόχαρτο, που συμβολίζει το κρέμασμα του Ιούδα.

    Στο Αγρίνιο αναβιώνει το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής ο «χαλκουνοπόλεμος». Ειδικότερα, όταν ολοκληρωθεί η περιφορά των Επιταφίων της κάθε ενορίας, οι «χαλκουνάδες» συγκεντρώνονται στην πλατεία Δημοκρατίας και τότε αρχίζει ο χαλκουνοπόλεμος.

    Τα χαλκούνια είναι αυτοσχέδιες κατασκευές, που αποτελούνται από ένα μεγάλο κύλινδρο γεμάτο με ένα μείγμα μπαρουτιού και φυτίλι.

    Η ιστορία του εθίμου φθάνει στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, όταν οι κάτοικοι του Αγρινίου άναβαν τα χαλκούνια κατά την περιφορά του Επιταφίου, για να απομακρύνουν τους Τούρκους.

    Στην παραλιακή πόλη της Ναυπάκτου κάτοικοι και επισκέπτες, ακολουθούν το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής την περιφορά του Επιταφίου μέχρι το ενετικό λιμάνι, όπου αναμμένες δάδες είναι τοποθετημένες στο κάστρο. Μάλιστα στην είσοδο του λιμανιού οι δάδες σχηματίζουν ένα μεγάλο σταυρό, που φωταγωγεί όλο το λιμάνι.

Στην Κορινθία

    Στο Λουτράκι, όταν ο επιτάφιος του ναού της Παναγίας της Γιάτρισσας φθάνει στον παραλιακό δρόμο, ακολουθεί η είσοδός του στη θάλασσα. Εκείνη τη στιγμή μία βάρκα υποδέχεται μέσα στο νερό τον Επιτάφιο και ταυτόχρονα, ανάβουν βεγγαλικά.

    Λίγα χιλιόμετρα πιο μακριά, στην Περαχώρα της Κορινθίας, αναβιώνει τη Δευτέρα του Πάσχα, μετά το τέλος της θείας λειτουργίας, το έθιμο του χορού του «Γιαρέντη». Οι κάτοικοι ξεκινούν τον χορό με επικεφαλής τον ιερέα της κάθε ενορίας, κάνοντας το σχήμα του Σταυρού και στην συνέχεια συναντώνται όλοι στην πλατεία των Ταξιαρχών, όπου εξακολουθούν να χορεύουν και να τραγουδούν.

Στη Μεσσηνία

    Στην Καλαμάτα αναβιώνει τη Μεγάλη Πέμπτη το έθιμο «Ξαμόνια». Πρόκειται για ένα προσκύνημα στα εξωκλήσια της βόρειας Καλαμάτας. Οι πιστοί, συγκεντρώνονται τα μεσάνυχτα και στη συνέχεια επισκέπτονται τα εξωκλήσια, όπου ανάβουν τα καντήλια και ψέλνουν .

    Στην Κορώνη, το πρωί της Μεγάλης Παρασκευής τα παιδιά πηγαίνουν από σπίτι σε σπίτι κρατώντας ένα σταυρό και λένε τα πάθη του Χριστού.

    Το βράδυ της Κυριακής του Πάσχα αναβιώνει στην Καλαμάτα το έθιμο του σαϊτοπόλεμου. Οι συμμετέχοντες χωρίζονται σε ομάδες, οι οποίες διαθέτουν επικεφαλής, λάβαρο, και σαλπιγκτή. Οι περισσότεροι είναι ντυμένοι με παραδοσιακές στολές, ενώ οι υπόλοιποι προτιμούν να φορούν πρόχειρα ρούχα.

    Μόλις δοθεί το σύνθημα της έναρξης οι σαΐτες ανάβουν και ταυτόχρονα ακούγεται ένας εκκωφαντικός θόρυβος.

    Σύμφωνα με την παράδοση, κατά τη διάρκεια της τουρκοκρατίας, οι κάτοικοι χρησιμοποιούσαν τις σαΐτες για να διώξουν το ιππικό των Τούρκων.

Στη Μάνη

    Σε χωριά της Μάνης, αναβιώνει τη δεύτερη μέρα του Πάσχα το έθιμο της λιτανείας.

    Το πρωί, ιερείς και πιστοί ξεκινούν από τις εκκλησίες κρατώντας εικόνες και σταυρούς, ενώ ψέλνουν αναστάσιμα τροπάρια και παρακλήσεις.

    Μάλιστα, σε πολλά χωριά η πομπή καταλήγει στα κοιμητήρια, όπου εκεί τους περιμένουν συγγενείς των νεκρών. Πάνω στα μνήματα που είναι ανθοστολισμένα έχουν τοποθετηθεί πασχαλιάτικα κουλούρια και αυγά, ενώ στους τάφους των νεκρών που έφυγαν από την ζωή λίγες ημέρες πριν από το Πάσχα, υπάρχουν κουλούρια σε μέγεθος μεγάλου χωριάτικου ψωμιού.

Στη Μονεμβασιά

    Στην καστροπολιτεία της Μονεμβασιάς, η περιφορά του επιταφίου τη Μεγάλη Παρασκευή γίνεται στα πλακόστρωτα δρομάκια με τα εγκώμια να αντηχούν σε όλο το κάστρο. Το απόγευμα της Κυριακής του Πάσχα αναβιώνει έξω από την εκκλησία του Ελκόμενου Χριστού το έθιμο με το κάψιμο του Ιούδα.  Συγκεκριμένα τοποθετείται ένα ανθρώπινο ομοίωμα όπου στο εσωτερικό του υπάρχουν ξύλα και άχυρα, ενώ μόλις ανάψει η φωτιά, ξεκινά ένα φαντασμαγορικό θέαμα με βεγγαλικά.

Στην Αρκαδία

    Στον Τυρό της Αρκαδίας, η περιφορά των Επιταφίων γίνεται στον παραλιακό δρόμο ενώ τους συνοδεύουν από τη θάλασσα ψαροκάικα, και σκάφη των επισκεπτών. Το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου τα παιδιά γεμίζουν τον κόλπο του χωριού, με χιλιάδες κεριά που φωτίζουν τη θάλασσα.

    Σύμφωνα με την παράδοση, τα κεριά συμβολίζουν τις ψυχές των ναυτικών και ψαράδων που έχουν χαθεί.

    Την Κυριακή του Πάσχα στην ενορία της Αγίας Μαρίνας, η ανάγνωση του Ευαγγελίου γίνεται στην τσακώνικη διάλεκτο και ακολουθεί μεγάλο γλέντι στην κεντρική πλατεία.

    Στο Λεωνίδιο της Αρκαδίας, μόλις ακουστεί το Χριστός Ανέστη εκατοντάδες πολύχρωμα αερόστατα ανεβαίνουν στον ουρανό, συνθέτοντας ένα ξεχωριστό σκηνικό.

    Μάλιστα, σύμφωνα με την παράδοση, την ώρα της Ανάστασης φυσά μόνο ένα ελαφρύ αεράκι.

    Τα αερόστατα στο Λεωνίδιο κατασκευάζονται από καλάμι και χαρτί και το ύψος τους φτάνει τα δύο μέτρα, ενώ ανάλογα με το μέγεθος, χρειάζονται μέχρι 36 κόλλες χαρτί για να φτιαχτούν. Όσον αφορά στην πυροδότησή τους, χρησιμοποιείται ένα πανί εμποτισμένο με λάδι και πετρέλαιο.

Στο Ναύπλιο

    Στο Ναύπλιο το κλίμα είναι ιδιαίτερα κατανυκτικό, ιδίως τη Μεγάλη Παρασκευή, όπου επιτάφιοι καταλήγουν στην πλατεία Συντάγματος με τη συνοδεία φιλαρμονικής και χορωδιών. Παράλληλα η πόλη είναι στολισμένη με λουλούδια και φαναράκια.

Για τα βαφτιστήρια

    Στις Λίμνες Αργολίδας, οι γυναίκες ζυμώνουν το Μεγάλο Σάββατο το πασχαλινό κουλούρι, αλλά και μεγάλες κουλούρες για να τις προσφέρουν στα βαφτιστήρια τους. Επίσης ζυμώνουν και ένα μικρό κουλούρι, που το τοποθετούν στο εικόνισμα του σπιτιού.

    Το απόγευμα της Κυριακής του Πάσχα οι κτηνοτρόφοι προσφέρουν τυρί σε φίλους και συγγενείς, οι οποίοι με την σειρά τους θα τους δώσουν κουλουράκια και αυγά.

Στο Τολό

    Στο παραλιακό Τολό της Αργολίδας το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής κάτοικοι και επισκέπτες ακολουθούν την περιφορά του Επιταφίου, ο οποίος καταλήγει στην παραλία. Στη συνέχεια μεταφέρεται στη θάλασσα και οι ψαράδες τον υποδέχονται μέσα από τις βάρκες τους με καπνογόνα.

Στην Πάτρα

    Στην Πάτρα, τη Μεγάλη Παρασκευή πλήθος πιστών συγκεντρώνεται τις απογευματινές ώρες στα δύο δημοτικά κοιμητήρια για να ακολουθήσουν την περιφορά των επιταφίων, δίπλα από τα μνήματα. Μάλιστα στην περιφορά συμμετέχουν εκπρόσωποι των αρχών της πόλης και η μπάντα του δήμου.

    Το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου τηρείται στον ιερό ναό του Αγίου Δημητρίου, στην άνω πόλη, το έθιμο με τα μπότια.

    Συγκεκριμένα, όταν φθάσει η στιγμή της πρώτης Ανάστασης ο ιερέας βγαίνει από την ωραία πύλη και στην συνέχεια πετάει τα μπότια για να σπάσουν, ενώ από τον γυναικωνίτη πέφτουν πολύχρωμα λουλούδια.

    Την ίδια ώρα, στο κέντρο της πόλης καταστηματάρχες βγαίνουν στα πεζοδρόμια και πετούν πιάτα, ποτήρια, λάμπες κ.α. με σκοπό να σπάσουν, ώστε να κάνουν θόρυβο.

    Στο Άνω Καστρίτσι της Αχαΐας, τη δεύτερη μέρα του Πάσχα οι κάτοικοι πραγματοποιούν λιτανεία και δέηση, η οποία ξεκινά από την κεντρική εκκλησία. Η πομπή ακολουθεί περιμετρική διαδρομή σε όλα τα υψώματα γύρω από το χωριό, όπου έχουν κτιστεί εκκλησίες και καταλήγει στο εξωκλήσι του Αγίου Γεωργίου, όπου τελείται Θεία Λειτουργία. Στη συνέχεια, όλοι όσοι συμμετέχουν στην πομπή καταλήγουν στην κεντρική πλατεία, όπου ακολουθεί γλέντι.

    Σύμφωνα με την παράδοση, η λιτανεία και η δέηση γίνονται για να προφυλαχθεί το χωριό από κάποια καταστροφή.