www.tisimainei.blogspot.gr
"Τον έπιασα στα
πράσα"
Η φράση «τον έπιασα στα πράσα» που σημαίνει ότι κάποιος συνελήφθη επ’ αυτοφώρω να διαπράττει
ένα αδίκημα, έχει τις ρίζες της στην Αθήνα του 19ου αιώνα. Την
περίοδο που η Αθήνα έγινε πρωτεύουσα του ελληνικού κράτους, μαζί με την
ανάπτυξη της πόλης, πολλαπλασιάστηκαν οι κλοπές και οι ληστείες. Μια από τις
γνωστές συμμορίες, που δρούσαν στην πόλη ήταν αυτή του περιβόητου λήσταρχου Καρρά, που είχε γίνει φόβος και
τρόμος για τους κατοίκους. Παρόλο που η φήμη των ληστών είχε εξαπλωθεί, οι
αρχές δεν είχαν καταφέρει να τους συλλάβουν. Ένας από τους στόχους της
συμμορίας ήταν το σπίτι του παπά- Μελέτη,
που βρισκόταν στην περιοχή της Κολοκυνθούς. Οι ληστές είχαν ακούσει πως ο παπάς
έκρυβε εκεί τσουβάλια με φλουριά και ένα βράδυ προσπάθησαν να κάνουν έφοδο.
Εκτός από τη φήμη του πλούσιου, ο παπάς ήταν πολύ δυνατός και ατρόμητος
άνθρωπος. Την ώρα που ο Καρράς και οι
άντρες του είχαν μπει στον κήπο, ο παπά-
Μελέτης άκουσε ένα θόρυβο και χωρίς να το σκεφτεί καθόλου, βγήκε να δει
τι συνέβη. Ακριβώς στο σημείο όπου είχε
φυτέψει πράσα, ο παπάς είδε μια σκιά και χωρίς να διστάσει επιτέθηκε
στον ληστή και τον συνέλαβε. Αργότερα συνελήφθησαν και τα υπόλοιπα μέλη της
συμμορίας. Ο παπάς όταν περιέγραφε στους αστυνομικούς πώς έγινε η σύλληψη
ανέφερε «τον έπιασα στα πράσα», δηλαδή
στο συγκεκριμένο σημείο του κήπου. Έκτοτε καθιερώθηκε η φράση για όλες τις επ’
αυτοφώρω συλλήψεις. Κι ας μην υπάρχει καν κήπος…...
" Οποίος πηδάει
πολλά παλούκια ένα θα μπει στον ..."
Σήμερα με αυτή τη φράση εννοούμε τον
ριψοκίνδυνο ή τον αμφιβόλου ηθικής άνθρωπο ο οποίος έπεσε θύμα των ίδιων του
των ενεργειών. Ποιες είναι όμως οι ρίζες του περίεργου αυτού ρητού;
Σύμφωνα με τον έγκριτο συγγραφέα Τάκη
Νατσούλη ο αυτοκράτορας Νέρωνας είχε
εμπνευστεί, ανάμεσα στα άλλα, ένα απάνθρωπο και επικίνδυνο παιχνίδι για να
διασκεδάζει στην αρένα. Το παιχνίδι ονομαζόταν «πήδημα των λογχών». Μια σειρά από λόγχες καρφώνονταν βαθιά
στο έδαφος με την αιχμή προς τα πάνω. Οι
άτυχοι συμμετέχοντες, οι λεγόμενοι «λογχισταί»
ήταν υποχρεωμένοι να τις πηδούν χωρίς να τις αγγίζουν. Όσοι όμως παρέσυραν τις λόγχες, τότε οι
παρατηρητές που ήταν κάτι σαν κριτές, τους κάρφωναν με τις λόγχες. Το
θανατηφόρο αυτό «άθλημα»
μεταφέρθηκε αργότερα και στο Βυζάντιο, με την ονομασία «πάλοι» δηλαδή παλούκια. Με τον καιρό όμως η συμμετοχή έγινε
εκούσια. Ωστόσο ο κίνδυνος σοβαρού ή και θανάσιμου τραυματισμού ήταν πολύ
σοβαρός, καθώς οι λόγχες αντικαταστάθηκαν από πυκνές σειρές μυτερών παλουκιών.
Ένας λάθος υπολογισμός μπορούσε πολύ εύκολα να αποβεί μοιραίος. Όπως κάθε
άθλημα ανά τους αιώνες έτσι και αυτό έγινε αντικείμενο στοιχηματισμού. Τα ποσά
τα οποία πονταρίζονταν σε κάθε αγώνα ήταν τεράστια. Επί εποχής του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου του Μονομάχου, τρεις ήταν οι
διάσημοι αθλητές, ο Αμάραντος, ο
Λαγόνης και ο Φρύλιχος. Είχαν συμμετάσχει σε
εκατοντάδες αγώνες χωρίς να τους συμβεί το παραμικρό. Ωστόσο, σκοτώθηκαν και οι τρεις σε αγώνες που
διεξήχθησαν μπροστά στον αυτοκράτορα. Είχαν
πηδήσει πολλούς «πάλους», αλλά κάποιος απέβη μοιραίος….
"Αυγά σου
καθαρίζουν"
Η πασίγνωστη φράση «αυγά σου καθαρίζουν», που σήμερα χρησιμοποιούμε όταν κάποιος
γελάει ακατάπαυστα και χωρίς λόγο, έχει τις ρίζες της στη ρωμαϊκή εποχή. Οι
Ρωμαίοι κάθε χρόνο στις 15
Μαΐου διοργάνωναν μια γιορτή
προς τιμήν της θεάς Αφροδίτης
και του θεού Διόνυσου. Κατά τη
διάρκεια του γλεντιού οι συμμετέχοντες μεταξύ άλλων πετούσαν αυγά ο ένας στον άλλον.
Ο αυγοπόλεμος διαρκούσε μία ολόκληρη ημέρα
και ήταν τόσο διασκεδαστικός που χάριζε το γέλιο σε όσους είχαν λάβει μέρος για
βδομάδες. Στο γεγονός αυτό λάμβαναν μέρος πολίτες ανεξαρτήτως κοινωνικής τάξης,
διασκεδάζοντας και ξεχνώντας τις διαφορές τους. Άλλες πηγές αναφέρουν ότι
ευγενείς, αλλά και δούλοι απαγορευόταν να συμμετάσχουν, ωστόσο η πρώτη εκδοχή
φαίνεται να είναι η επικρατέστερη. Το σίγουρο είναι ότι η παράξενη αυτή γιορτή
συγκινούσε ιδιαίτερα τον αυτοκράτορα Νέρωνα,
ο οποίος επιδιδόταν σε αυγοπόλεμο κατά των αξιωματούχων του, ξεχνώντας για λίγο
τη θέση του. Λέγεται μάλιστα ότι το έθιμο με τα αυγά τον διασκέδαζε τόσο, που
δεν μπορούσε να περιμένει τον επόμενο Μάιο και το συνέχιζε καθ’ όλη τη διάρκεια
του χρόνου, ανάλογα με τη διάθεσή του. Το πέταγμα των αυγών ήταν μια τόσο
αστεία διαδικασία που ακόμα και η ανάμνησή της σκορπούσε το γέλιο. Γι’ αυτό οι
άνθρωποι έμοιαζαν να γελούσαν χωρίς λόγο, αλλά η αιτία ήταν… τα αυγά! Έτσι,
καθιερώθηκε η φράση «Αυγά σου
καθαρίζουν;»
"Καρφί δεν του
καίγεται"
Η γνωστή φράση «δεν του καίγεται καρφί», που σήμερα χρησιμοποιείται για κάποιον που
είναι αδιάφορος για κάτι, έχει τις ρίζες της στον Μυστρά.
Την περίοδο που οι Τούρκοι πολιορκούσαν την
Κωνσταντινούπολη, οι Βυζαντινοί ασχολήθηκαν με την οχύρωση της Πελοποννήσου
ώστε να έχουν εξασφαλισμένο καταφύγιο σε περίπτωση επίθεσης. Μία από τις
περιοχές που «πρόσεξαν» οι Βυζαντινοί ήταν ο Μυστράς,
ο οποίος λόγω των αλλεπάλληλων επιδρομών και πολέμων, είχε σχεδόν καταστραφεί.
Λέγεται μάλιστα ότι οι κάτοικοι της
περιοχής φοβόντουσαν τόσο που δεν κυκλοφορούσαν χωρίς να οπλοφορούν. Σε αυτή
την κατάσταση βρήκαν το Μυστρά οι
Παλαιολόγοι, αλλά κατάφεραν να βελτιώσουν την κατάσταση και να ανεβάσουν το
ηθικό των Ελλήνων. Οι εντάσεις είχαν καταλαγιάσει όταν ανέλαβε τη θέση του
γενικού τοποτηρητή ένας «ταχυδακτυλουργός»
της εποχής, ο Δημήτριος Παντεχνής. Ένα
από τα κόλπα του ήταν ότι «άγγιζε» κοσμήματα και τα
νομίσματα και τα εξαφάνιζε, κατηγορώντας κάποιους ότι τα έκλεβαν. Ο θαυματοποιός χαρακτηρίστηκε απατεώνας και η
φήμη του εξαπλώθηκε αμέσως. Ο κόσμος ήταν εξαγριωμένος με τον Παντεχνή και ζητούσε την παραδειγματική του
τιμωρία. Η ποινή που αποφασίστηκε ήταν η
παραμόρφωση του προσώπου του με ένα πυρακτωμένο καρφί. Όταν όμως
ακουμπούσαν το καρφί στο πρόσωπό του, εκείνο κρύωνε και δεν του άφηνε κανένα
σημάδι. Το πλήθος τρόμαξε από το περίεργο αυτό θέαμα και άρχισε να φωνάζει
«το καρφί δεν του καίγεται»! Από τότε η φράση έμεινε στην καθημερινή
ζωή για να δηλώσει την απάθεια κάποιου για ένα σημαντικό γεγονός. π.χ: «δεν πάει να χαλάει ο κόσμος καρφί
δεν του καίγεται»
"Και ο μήνας έχει
εννιά"
Η φράση “ο μήνας έχει εννιά” χρησιμοποιείται για να εκφράσει ανεμελιά και ξεγνοιασιά. Υπάρχουν τρεις διαφορετικές εκδοχές για την
προέλευσή της.
Η επικρατέστερη
προέρχεται από τα πρώτα χρόνια ύπαρξης του νέου ελληνικού κράτους, όταν οι δημόσιοι υπάλληλοι πληρώνονταν την ένατη
ημέρα του μήνα. Η μέρα μισθοδoσίας προκαλούσε αισθήματα χαράς στους
εργαζόμενους. Δεν ήταν και λίγο για κάποιους να έχουν σταθερή μισθοδοσία όσο
κρατούσε ο διορισμός, σε μια εποχή σκληρής φτώχιας.
Η δεύτερη
εκδοχή αναφέρεται σε ένα αρχαιότερο γεγονός. Λίγο πριν από τη μάχη του Μαραθώνα το 490 π.Χ, οι Αθηναίοι έστειλαν αγγελιαφόρο στους Σπαρτιάτες και τους
ζήτησαν να τους βοηθήσουν στον πόλεμο εναντίον των Περσών. Οι Σπαρτιάτες ήταν
πρόθυμοι να βοηθήσουν, αλλά έπρεπε να
υπακούσουν σε νόμο που τους απαγόρευε να πολεμήσουν πριν από τη γέμιση του
φεγγαριού. Η απάντηση που έδωσαν στον αγγελιαφόρο ήταν η εξής: “Είναι εννέα του
μηνός και το φεγγάρι δεν είναι γιομάτο”. Οι Σπαρτιάτες έστειλαν πράγματι στρατό, μετά την πανσέληνο,
αλλά η μάχη είχε ήδη τελειώσει με τη θριαμβευτική νίκη των ελληνικών δυνάμεων.
Η φράση «και ο
μήνας έχει εννιά», δήλωσε
πλέον την αποχή, την ασφάλεια, την καλοπέραση μακριά από τις πολεμικές
κακουχίες,
Η τρίτη
εκδοχή αφορά στη γιορτή του ραμαζανίου
στην Τουρκία. Σύμφωνα με το
μουσουλμανικό ημερολόγιο, το ραμαζάνι γιορτάζεται τον ένατο μήνα του έτους.
Κατά τη διάρκεια της γιορτής, οι Μουσουλμάνοι νηστεύουν έως τη δύση του ηλίου
και έπειτα τρώνε και πίνουν ελεύθερα. Λογικά
μάλλον αυτή είναι και η πλέον αδύναμη εκδοχή
"Έπιασε τον Πάπα από
τα αρχίδια"
Η φράση έπιασε τον Πάπα από τα αρχίδια χρησιμοποιείται για κάποιον που θεωρεί πως έχει κάνει κάτι
σημαντικό, ενώ στην πραγματικότητα απλά είναι αλαζονικός και υπερόπτης. Επίσης,
χρησιμοποιείται ειρωνικά για όποιον πιστεύει ότι έχει προνόμια και αξία ανώτερη
των υπολοίπων. Αν η φράση χρησιμοποιηθεί για το σωστό πρόσωπο τότε είναι
ακριβής, γιατί και η κυριολεκτική της έννοια, όντως περιγράφει ένα πραγματικό
προνόμιο, το οποίο όμως δεν έχει καμία ουσιαστική αξία.
Η ιστορία γύρω από την προέλευση της φράσης
αγγίζει τα όρια του μύθου, καθώς αναφέρεται στην ιστορία της Πάπισσας Ιωάννας. Σύμφωνα με τον
μεσαιωνικό θρύλο, μιας γυναίκα κατάφερε να βρεθεί στο θρόνο του Βατικανού και
να αποκτήσει τον τίτλο του πάπα, την περίοδο 855-858 μ.Χ. Η «πάπισσα» που είχε όλα τα
θεολογικά προσόντα και την ευφυΐα, είχε
μεταμφιεστεί σε άντρα, καταφέρνοντας έτσι να βρεθεί κοντά στην Αγία Έδρα και να
κάνει μια καταπληκτική εκκλησιαστική καριέρα. Τελικά, όταν πέθανε ο
Πάπας κατάφερε να ξεγελάσει και το κονκλάβιο το οποίο την εξέλεξε στη θέση του Ποντίφικα. Όταν
μετά από χρόνια ανακαλύφθηκε η απάτη, η Ιωάννα
θανατώθηκε. Έκτοτε για να μην ξανασυμβεί παρόμοια απάτη, καθιερώθηκε η τακτική
που περιγράφει η φράση. Αμέσως μετά την εκλογή του νέου Πάπα, ο Καμεράριος, δηλαδή ο έμπιστός του, έπρεπε να ψηλαφίσει τα γεννητικά όργανα του
ποντίφικα για να βεβαιωθεί ότι είναι γένους αρσενικού. Μάλιστα για τη
διαδικασία αυτή, υπάρχει ένας ειδικός
θρόνος με ένα κενό στη θέση του καθίσματος ώστε να γίνεται πιο εύκολα η
ψηλάφηση. Ο θρόνος όπου γινόταν η διαδικασία της ψηλάφησης. Φυσικά
σήμερα ουδείς πιάνει τον Πάπα στο συγκεκριμένο σημείο Το «έπιασε τον πάπα από τα αρχίδια…» αναφέρεται λοιπόν στον Καμεράριο, που είχε αυτό το μοναδικό και
σίγουρα άνευ ουσίας «προνόμιο».
Η διαδικασία έχει καταργηθεί εδώ και πολλά χρόνια, η φράση όμως καλά κρατεί....
"Τρώει τα νύχια του
για καυγά"
Η φράση «τρώει τα νύχια του για καυγά» ή «ξύνει τα
νύχια του για καυγά», που
σήμερα χρησιμοποιείται για κάποιον που ετοιμάζεται να τσακωθεί ή προκαλεί
καυγά, έχει τις ρίζες της στη ρωμαϊκή εποχή. Η φράση έχει κυριολεκτική σημασία
και αφορούσε στους παλαιστές. Οι παλαιστές ήταν τις περισσότερες φορές σκλάβοι
που έπαιρναν μέρος στους αγώνες, με την ελπίδα να νικήσουν και μετά από μια
πετυχημένη καριέρα να απελευθερωθούν, όπως όριζαν οι νόμοι. Οι κανόνες της
ελεύθερης πάλης ήταν απλοί. Οι αθλητές μπορούσαν να κάνουν όποια λαβή ήθελαν και
να χτυπήσουν τον αντίπαλο με όποια κίνηση επέλεγαν, εκτός βέβαια από το
δάγκωμα. Φυσικά και το πνίξιμο ήταν επιτρεπτό. Το
μόνο που απαγορευόταν αυστηρά ήταν οι γρατσουνιές με τα νύχια. Ο
κανόνας ήταν πολύ αυστηρός, αλλά δύσκολο να τηρηθεί, καθώς οι παλαιστές και
ιδιαίτερα οι σκλάβοι που ήταν συνηθισμένοι σε βαριές δουλειές, είχαν σκληρά και
αιχμηρά νύχια. Πολλές φορές αρκετοί από αυτούς παραβίαζαν τον κανόνα και
αποκλείονταν. Για να μην συμβαίνει αυτό, πριν τον αγώνα, έτρωγαν με τα δόντια τους τα νύχια ή τα έκοβαν ή τα
έξυναν σε τραχιές επιφάνειες. Από αυτόν τον κανονισμό έμεινε και η
φράση που προφανώς ισχύει ακόμη στην πάλη, αφού οι γρατσουνιές
απαγορεύονται....
"Άλλος πλήρωσε την
νύφη"
Η γνωστή φράση «Άλλος πλήρωσε τη νύφη», που σήμερα χρησιμοποιείται για να δηλώσει
ότι κάποιος που δεν έχει ευθύνη για κάτι, χρεώνεται το φταίξιμο, έχει τις ρίζες
της στην Αθήνα του 1800. Το 1843 είχε προγραμματιστεί ένας λαμπρός γάμος,
μεταξύ των παιδιών δύο αρχοντικών οικογενειών. Του Γεωργίου Φλάμη, πατέρα της νύφης και του Σωτήρη Ταλιάνη, πατέρα του γαμπρού. Ο γάμος,
σύμφωνα με τα ήθη της εποχής ήταν αποτέλεσμα συνοικεσίου. Οι δύο πατεράδες
αποφάσισαν να ενώσουν τις οικογένειες τους, αλλά λογάριαζαν χωρίς τη νύφη. Η
ιστορία θα μπορούσε να έχει τίτλο «η νύφη το ‘σκασε», καθώς η κοπέλα δεν αγαπούσε
τον υποψήφιο γαμπρό, αλλά κάποιον άλλο, τον οποίο αποφάσισε να ακολουθήσει
κρυφά και μάλιστα την ημέρα του γάμου. Γαμπρός και καλεσμένοι την περίμεναν την
προγραμματισμένη ημέρα και ώρα στην εκκλησία της Αγία
Ειρήνης στην Πλάκα, αλλά εκείνη δεν εμφανίστηκε. Ο γαμπρός προσπάθησε να
τη βρει και όταν διαπίστωσε τι είχε συμβεί ζήτησε
να του επιστραφούν τα έξοδα του γάμου. Έξαλλος επισκέφτηκε τον παρ’
ολίγον πεθερό του και απαίτησε να του
επιστρέψει τα δώρα που είχε κάνει στον ίδιο και τη μέλλουσα σύζυγό του, πριν
από το γάμο. Ο πεθερός αποδείχτηκε σοφά προνοητικός, αφού στο
προικοσύμφωνο που είχαν υπογράψει οι δύο οικογένειες, υπήρχε ο όρος ότι τίποτα δεν θα επιστρεφόταν σε
περίπτωση που για οποιονδήποτε λόγο δε γινόταν το ιερό μυστήριο.
Συγκεκριμένα το συμφωνητικό έγραφε: «δέ θά ξαναρχούτο τση καντοχή ουδενός οι μπλούσιες
πραμάτιες καί τα τζόβαιρα όπου αντάλλαξαν οι αρρεβωνιασμένοι». Κανείς δεν γνωρίζει αν ο πεθερός στάθηκε
τυχερός ή αν ήξερε τις προθέσεις της κόρης του, πάντως ο νεαρός Ταλιάνης, «πλήρωσε τη νύφη» χωρίς
να την παντρευτεί και το πάθημά του έγινε παροιμία.
"Σπάζω πλάκα"
Όταν η Αθήνα έγινε πρωτεύουσα του ελληνικού
κράτους , άρχισαν να καταφθάνουν ένα σωρό αρχαιοκάπηλοι, που δημιουργούν ολόκληρα δίκτυα
από πράκτορες πράκτορες αυτοί ήταν συνήθως Μαλτέζοι, που είχαν εγκατασταθεί
γύρω από την Πύλη του Αδριάνου. Για να
καλύπτουν, ωστόσο, την πραγματική τους δουλειά, έφερναν με ειδικά σκάφη στον
Πειραιά τις γνωστές μαλτεζόπλακες,
που χρησίμευαν για τα κράσπεδα των δρόμων και τις μονώσεις των “ταρατσών”.
Κάποτε ένας, ο Ντομένικο Τσερούνια, πιάστηκε
¨στα πράσα¨ να μεταφέρει στο καράβι του μερικές αρχαιότητες σπάνια τέχνης, για
να τις πάρει μαζί του και να τις πουλήσει. Αμέσως τότε μερικοί
θερμόαιμοι φοιτητές, που τον πήραν είδηση, ανέβηκαν στο πλοίο του τα έκαναν
γυαλιά-καρφιά. Κατάστρεψαν ακόμα κι αυτές τις μαλτεζόπλακες,
που βρίσκονταν εκεί και που ο Τσερόνια
δεν είχε προλάβει να τις ξεφορτώσει.
