PATRICK KINGSLEY
/ THE NEW YORK TIMES
Οταν η Τουρκία και η Ευρώπη είχαν
συμφωνήσει πριν από ένα χρόνο να περιορίσουν τη ροή προσφύγων και μεταναστών
προς την Ελλάδα, η είδηση ήταν κακή για τον
Αμπού Σαμίρ, ένα Συροπαλαιστίνιο λαθρέμπορο που μετέφερε
ανθρώπους μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Στα τέλη του 2015, ο Αμπού Σαμίρ κέρδιζε
μέχρι και τέσσερις χιλιάδες δολάρια την ημέρα στέλνοντας χιλιάδες πρόσφυγες –Σύροι
οι περισσότεροι– στην
Ελλάδα. Ομως στη διάρκεια των 12 μηνών μετά την υπογραφή της συμφωνίας από την
Τουρκία η επιχείρησή του έχει καταρρεύσει. Το πρόβλημα: Υπερβολικά λίγοι
πρόσφυγες και υπερβολικά πολλές περιπολίες στα σύνορα. Καθώς όμως
επιδεινώνονταν οι σχέσεις Τουρκίας και Ευρώπης αυτή την εβδομάδα, εντεινόταν η
ανησυχία πως οι λαθρέμποροι σαν τον Αμπού Σαμίρ θα αποκτούσαν και πάλι δουλειά.
Η τουρκική κυβέρνηση εκτός από το να
κατηγορεί ευρωπαϊκές κυβερνήσεις πως συμπεριφέρονται σαν ναζί, άφησε να
εννοηθεί πως θα μπορούσε να ακυρώσει τη συμφωνία με την Ευρώπη περί περιορισμού
της μεταναστευτικής ροής με αντάλλαγμα χρηματική βοήθεια από την Ε.Ε. «Θα
επανεξετάσουμε τη μεταναστευτική συμφωνία εάν χρειαστεί», προειδοποίησε την περασμένη Δευτέρα ο κ.
Νουμάν Κουρτουλμούς, αντιπρόεδρος της τουρκικής κυβέρνησης. Στην Ευρώπη, η
είδηση ξύπνησε φόβους περί επανάληψης του μεταναστευτικού κύματος του 2015 όταν
850 χιλιάδες άνθρωποι είχαν μετακινηθεί από την Τουρκία στην Ελλάδα. Στην
Τουρκία, ο Αμπού Σαμίρ άρχισε να ελπίζει πως θα έχει περισσότερη δουλειά. «Η
δουλειά θα είναι και πάλι όπως ήταν πρώτα, μπορεί και περισσότερη», λέει ο
Αμπού Σαμίρ.
Μπορεί όμως ο Τούρκος πρόεδρος Ταγίπ
Ερντογάν να αυξήσει και πάλι τη ροή των προσφύγων τόσο εύκολα όσο νομίζει ο
Αμπού Σαμίρ; Οι λόγοι που είχαν οδηγήσει στη μετανάστευση του 2015 δεν
υφίστανται πλέον, λένε αναλυτές. Το αποτέλεσμα είναι πως, πλέον, η Τουρκία δεν
έχει τη δύναμη ή το συμφέρον να κατευθύνει τη μεταναστευτική ροή όπως πριν από
ένα χρόνο. Από την ημέρα που η Ε.Ε. είχε υποσχεθεί στην Τουρκία αρκετά δισ.
ευρώ σε αντάλλαγμα για τον περιορισμό της μεταναστευτικής ροής, ο αριθμός των
μεταναστών που εγκατέλειπαν τις τουρκικές ακτές έχει μειωθεί σε λιγότερους από
1.500 τον μήνα από σχεδόν 70 χιλιάδες που ήταν τον Ιανουάριο του 2016.
Υπάρχουν αρκετοί λόγοι που εξηγούν αυτήν τη
δραστική μείωση. Εν μέρει οφείλεται στις διώξεις κατά των λαθρεμπόρων που έχουν
ξεκινήσει οι τουρκικές αρχές τον χειμώνα του 2015-2016. «Η Τουρκία ήθελε να δείξει πως σταματάει τους
λαθρεμπόρους», λέει ο
Αμπού Σαμίρ. Δεύτερος λόγος για την αύξηση της μετανάστευσης το 2015 ήταν όχι
μόνον η ατιμωρησία που κυριαρχούσε στην Τουρκία, αλλά πως ήταν σχετικά εύκολο
για τους Σύρους πρόσφυγες να εισέλθουν στην Τουρκία από τη Συρία, τον Λίβανο
και την Ιορδανία. Τότε ήταν ευκολότερο να διασχίσει κανείς τα χερσαία σύνορα
Τουρκίας-Συρίας ενώ Σύροι από το Αμμάν και τη Βηρυτό μπορούσαν να πετάξουν στην
Τουρκία χωρίς βίζα. Πλέον αυτά δεν ισχύουν. Οι Σύροι τώρα χρειάζονται βίζα
προκειμένου να εισέλθουν στην Τουρκία, ενώ τα χερσαία σύνορα φυλάσσονται πολύ
καλύτερα.
Θεωρητικά ο κ. Ερντογάν θα μπορούσε να άρει
αυτούς τους περιορισμούς. Ωστόσο αναλυτές επισημαίνουν πως κάτι τέτοιο είναι
απίθανο διότι θα εξέθετε την Τουρκία ακόμη περισσότερο στην απειλή εισόδου
τρομοκρατών του Ισλαμικού Κράτους και θα μπορούσε να εξοργίζει εθνικιστές
Τούρκους εν μέσω της προεκλογικής εκστρατείας για το τουρκικό δημοψήφισμα. Θα
ερχόταν επίσης σε ευθεία αντίθεση με τον τουρκικό στρατιωτικό στόχο «περί
δημιουργίας ασφαλών ζωνών στο εσωτερικό της Συρίας όπου θα μπορούσαν να
επιστρέψουν οι πρόσφυγες», λέει ο
κ. Ααρον Στάιν, ειδικός σε θέματα Τουρκίας στο Atlantic Council. «Μου
φαίνεται σαν ψεύτικη απειλή, είναι πλέον καιρός η Ευρώπη να αποκαλύψει την
μπλόφα της Τουρκίας»,
προσθέτει ο κ. Στάιν.
Παρ’ όλα αυτά, η Τουρκία εξακολουθεί να
φιλοξενεί 2,5 εκατομμύρια Σύρους και θεωρητικά ορισμένοι θα μπορούσαν να
εκμεταλλευτούν το κλίμα ατιμωρησίας για τους λαθρεμπόρους και να πληρώσουν για
το ταξίδι στην Ελλάδα. Ομως οι συνθήκες που τους περιμένουν στην Ελλάδα είναι
σήμερα σημαντικά χειρότερες απ’ ό,τι το 2015. Ο ανθρωπιστικός διάδρομος που
χρησιμοποιούσαν κάποτε πρόσφυγες ώστε να μεταβούν από την Ελλάδα στη Γερμανία
έκλεισε τον Μάρτιο του 2016. Βέβαια, η μετανάστευση δεν σταμάτησε εντελώς.
Ωστόσο, χιλιάδες αιτούντες άσυλο έχουν παγιδευτεί στο εσωτερικό της Ελλάδας,
όπου ζουν σε άθλιες συνθήκες, πολλοί σε κέντρα κράτησης στα νησιά του Αιγαίου.
