Η νέα ταυτότητα της πλατείας Ελευθερίας.

Εντάξει…. Και αυτό στο… «αγελαδοκούρεμα» θα γίνει.

Πάντως, το να σχεδιάζεις είναι καλό. Ιδιαίτερα όταν δεν υπάρχουν λεφτά….

http://roykoymoykoy.blogspot.gr/

http://makthes.gr

Της Βαρβάρας Ζούκα

    Την υπογραφή της σύμβασης με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων για τη δανειοδότηση του δήμου Θεσσαλονίκης με το συνολικό ποσό των 20 εκατ. ευρώ αναμένει η διοίκηση του Γιάννη Μπουτάρη, ώστε να προχωρήσει στην προκήρυξη διαγωνισμού για την ανάθεση του έργου που αφορά τη βιοκλιματική αναβάθμιση της πλατείας Ελευθερίας.

    Ο χώρος αυτός, που, παρότι είναι χαρακτηρισμένος ως πράσινο, επί σειρά ετών χρησιμοποιείται ως υπαίθριο πάρκιγκ, θα αποδοθεί στους πολίτες για χρήσεις περιπάτου και αναψυχής, ενώ θα αναδειχθεί και το ιδιαίτερο ιστορικό φορτίο του.

    Τα έργα ανάπλασης που έχουν σχεδιαστεί, ώστε να αναβαθμιστεί η κατ’ ευφημισμό σήμερα πλατεία Ελευθερίας, έχουν προϋπολογιστεί στο ύψος των 5 εκατ. ευρώ. Σύμφωνα με τον αρμόδιο αντιδήμαρχο Τεχνικών Έργων και Περιβάλλοντος Θανάση Παππά το έργο είναι απολύτως ώριμο και οι διαδικασίες για την ανάθεσή του θα αρχίσουν, αμέσως μόλις διασφαλιστεί η αναγκαία χρηματοδότηση.

Όχι σε μια νέα πλατεία Διοικητηρίου

    Τα σχέδια για την ανάπλαση της πλατείας Ελευθερίας προχωρούν, χωρίς να περιλαμβάνεται σε αυτά η κατασκευή υπόγειου πάρκιγκ. Παρότι η πρόβλεψη για μελέτη υπόγειου χώρου στάθμευσης δεν είχε περιληφθεί στους όρους του διαγωνισμού που είχε προκηρυχθεί από πλευράς δήμου Θεσσαλονίκης -καθώς αυτός αφορούσε μόνον την επιφανειακή διαμόρφωση της πλατείας Ελευθερίας- εν τούτοις το ενδεχόμενο αυτό εξετάστηκε στην πορεία της διαδικασίας.

    Οι μελετητές διερεύνησαν τη δυνατότητα διαμόρφωσης ενός διώροφου υπόγειου σταθμού αυτοκινήτων, δυναμικότητας 210 θέσεων, με είσοδο από την Ίωνος Δραγούμη και έξοδο από την οδό Βενιζέλου. Ωστόσο η εκτελεστική επιτροπή του δήμου Θεσσαλονίκης απέρριψε κάθε σκέψη να ξεκινήσουν έργα για την κατασκευή υπόγειου πάρκιγκ μπροστά στον κίνδυνο να υπάρξουν δυσμενείς εξελίξεις ανάλογες με αυτές που σημειώθηκαν στην πλατεία Διοικητηρίου.

    “Είναι δεδομένο ότι κατά την εκσκαφή για τη δημιουργία υπόγειου σταθμού αυτοκινήτων θα αποκαλυφθούν αρχαιότητες, γεγονός που θα επιβαρύνει χρονικά και οικονομικά τις διαδικασίες σχεδιασμού, έγκρισης και κατασκευής του έργου με ορατό πάντοτε τον κίνδυνο εμφάνισης προβλημάτων ανάλογων με της πλατείας Διοικητηρίου”, σημείωσε η διεύθυνση Αστικού Σχεδιασμού και Αρχιτεκτονικών Μελετών του δήμου Θεσσαλονίκης.

    Εξάλλου σύμφωνα με τις επισημάνσεις της ίδιας διεύθυνσης, εάν ο δήμος Θεσσαλονίκης επέλεγε να προσθέσει στο σχεδιασμό και τη δημιουργία υπόγειου πάρκιγκ, θα έπρεπε να ξεκινήσει τις διαδικασίες των διαγωνισμών από μηδενική βάση. “Η προσθήκη υπόγειου σταθμού στο έργο μετατρέπει ριζικά το φυσικό αντικείμενο της μελέτης από ‘μελέτη επιφανειακής διαμόρφωσης’ σε ‘κτιριακό έργο’. Για το δεύτερο απαιτούνται άλλες κατηγορίες και τάξεις πτυχίων, άλλος προϋπολογισμός, άλλες αμοιβές, άλλου είδους εγκρίσεις και αδειοδοτήσεις και επιπλέον υποστηρικτικές μελέτες, αρχαιολογική έρευνα κ.λπ. Σε τέτοια περίπτωση δεν νοείται συνέχιση της σύμβασης με την παρούσα σύμπραξη μελετητών”, ξεκαθαρίστηκε από τη διεύθυνση Αστικού Σχεδιασμού και Αρχιτεκτονικών Μελετών.

Ανάδειξη του παραθαλάσσιου τείχους

    Ο δήμος Θεσσαλονίκης θα κληθεί να συνεργαστεί στενά με τις αρχαιολογικές υπηρεσίες, ώστε να αναδειχθεί το θαλάσσιο τείχος της πόλης που διέρχεται από την πλατεία Ελευθερίας.

    Σύμφωνα με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Πόλης Θεσσαλονίκης η περιοχή της πλατείας Ελευθερίας παρουσιάζει υψηλό αρχαιολογικό ενδιαφέρον, καθώς εκτείνεται ανατολικά του σκαπτού λιμένος του Μεγάλου Κωνσταντίνου, ενώ κατά μήκος της βόρειας πλευράς της βρίσκεται τμήμα του θαλάσσιου τείχους.

    “Με βάση τα μέχρι σήμερα αρχαιολογικά δεδομένα το θαλάσσιο τείχος ξεκινούσε από τον εξαγωνικό πύργο της αποβάθρας, ο οποίος υψωνόταν επιβλητικά πλησίον της δυτικής πλευράς της σημερινής πλατείας και ήλεγχε την είσοδο του παλαιοχριστιανικού λιμένα της Θεσσαλονίκης, διασχίζοντας τη σημερινή πλατεία, συνέχιζε ακολουθώντας πορεία παράλληλη με τις σημερινές οδούς Καλαποθάκη και Προξένου Κορομηλά και με τοξοειδή πορεία απέληγε στη θέση του Λευκού Πύργου”, επισημαίνεται από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Πόλης Θεσσαλονίκης.

    Όπως εξηγούν οι αρχαιολόγοι, την αναγκαιότητα αποκάλυψης του θαλάσσιου τείχους στην πλατεία Ελευθερίας επιτείνει το γεγονός ότι “με εξαίρεση μικρά τμήματα του τείχους, διατηρημένα ορατά εν υπογείω ή στον ακάλυπτο πολυκατοικιών επί των οδών Καλαποθάκη και Προξένου Κορομηλά, ο Πύργος του Αναγλύφου και κυρίως ο Λευκός Πύργος είναι τα μοναδικά ορατά στοιχεία της θαλάσσιας οχύρωσης, αποκομμένα όμως από το άλλοτε μνημειακό οχυρωματικό σύνολο της πόλης”.

    Η αρχική πρόταση των μελετητών του έργου ανάπλασης της πλατείας Ελευθερίας αφορούσε τη χρήση “αντεστραμμένων περισκοπίων” για τη θέαση του τείχους. Ωστόσο οι αρχαιολογικές υπηρεσίες απέρριψαν την πρόταση αυτή, υπό το σκεπτικό ότι “θα εξασφάλιζε τη θέαση στην ουσία μόνον λεπτομερειών τοιχοποιίας χωρίς κανένα ενδιαφέρον για το θεατή”. Αρνητική ήταν η απάντηση των αρχαιολογικών υπηρεσιών και στη δεύτερη πρόταση που διατυπώθηκε για την υπόμνηση του μνημείου με την τοποθέτηση ξύλινων κύβων στη νοητή πορεία διέλευσής του.

    “Σαφώς τις προδιαγραφές της ανάδειξης θα υπαγορεύσει το ίδιο το μνημείο και η κατάσταση διατήρησής του”, τονίζει η Εφορεία Αρχαιοτήτων Πόλης Θεσσαλονίκης.

Το επιλεκτικό ηλιακό ρολόι

    Η μελέτη ανάπλασης, την οποία υπογράφουν οι αρχιτέκτονες Θεμιστοκλής Χατζηγιαννόπουλος και Κωνσταντίνος Χαραλαμπίδης, αφορά τον ανασχεδιασμό της πλατείας Ελευθερίας ως χώρου περιπάτου και αναψυχής. Κεντρική θέση στην πρόταση των μελετητών καταλαμβάνει η κατασκευή στήλης, ύψους 30 μέτρων, η οποία θα λειτουργεί ως “επιλεκτικό ηλιακό ρολόι”, για να θυμίζει την πληθώρα των σημαντικών ιστορικών γεγονότων που έχουν συνδεθεί με το χώρο αυτό.

    Η πλατεία Ελευθερίας είναι ένας τόπος μαρτυρίου για τους Εβραίους, καθώς αποτελεί το χώρο όπου τον Ιούλιο του 1942 διατάχθηκαν να συγκεντρωθούν όλοι οι άνδρες, ηλικίας από 18 έως 45 ετών. Εκεί, αφού υπέστησαν απερίγραπτα μαρτύρια από τους ναζί, καταγράφηκαν και οδηγήθηκαν σε καταναγκαστικά έργα.  Εξάλλου το μνημείο του Ολοκαυτώματος, που και σήμερα βρίσκεται τοποθετημένο στην πλατεία Ελευθερίας, πρόκειται να μετακινηθεί σε κεντρικότερο σημείο.

    Πέραν των γεγονότων που συνδέονται με τους Εβραίους της Θεσσαλονίκης η πλατεία Ελευθερίας είναι μεταξύ άλλων το σημείο απ’ όπου τον Οκτώβριο του 1912 ο απελευθερωτικός στρατός έκανε τη θριαμβευτική είσοδό του στην πόλη και ο χώρος όπου το 1916 έγινε η πανηγυρική υποδοχή του Ελευθερίου Βενιζέλου.   Ακόμη είναι ο χώρος όπου κατασκευάστηκαν πρόχειρα ξύλινα παραπήγματα το 1917 για τη διαμονή των πυροπαθών και το 1922 για τους πρόσφυγες που έφτασαν στη Θεσσαλονίκη μετά τη μικρασιατική καταστροφή. Εξάλλου η πλατεία Ελευθερίας πήρε τη σημερινή ονομασία της το 1908, όταν στο συγκεκριμένο χώρο πραγματοποιήθηκαν οι κεντρικές διαδηλώσεις και η συντακτική συνέλευση του κινήματος των Νεότουρκων.

Κυρίαρχο το πράσινο

    Στη νέα πλατεία Ελευθερίας που σχεδιάζεται να δημιουργηθεί θα κυριαρχούν το πράσινο και τα ψηλά δέντρα, όπως προβλέπεται και από τις προτάσεις στις οποίες κατέληξαν οι μελετητές για τη βιοκλιματική ανάπλαση του χώρου.

    Ο χώρος της πλατείας θα διαμορφωθεί με ενιαία δαπεδόστρωση από το μέτωπο των κτιρίων στα ανατολικά μέχρι τη δυτική πλευρά και από το βόρειο μέτωπο μέχρι τη θάλασσα. Η μικρή υψομετρική διαφορά που υπάρχει προς την οδό Μητροπόλεως εμφανίζεται εντονότερη στη γραμμή του αρχαίου τείχους. Στο σημείο αυτό προβλέπεται να οργανωθεί η ζώνη των καθιστικών, η οποία θα βρίσκεται κάτω από τα δέντρα και θα έχει θεατρική διάταξη προς τη θάλασσα. Το κεντρικό τμήμα της πλατείας προς τη λεωφόρο Νίκης παραμένει ελεύθερο από φυτεύσεις και ανοίγεται προς τη θάλασσα.

Τρικ με το φωτισμό

    Η πλατεία Ελευθερίας διαμορφώθηκε το 1870 στο τέλος της οδού Σαμπρί Πασά, της σημερινής Βενιζέλου. Η αρχική πλατεία καταλάμβανε μόνο μικρό τμήμα του σημερινού ελεύθερου χώρου, αποτελώντας στην ουσία μία διεύρυνση της οδού Ελευθερίου Βενιζέλου στην κατάληξή της στη θάλασσα.

    Ως υπόμνηση της παλιάς πλατείας οι Θεμιστοκλής Χατζηγιαννόπουλος και Κωνσταντίνος Χαραλαμπίδης προτείνουν την τοποθέτηση επιδαπέδιων φωτιστικών σωμάτων, τα οποία θα ακολουθούν με ακρίβεια τις αρχικές χαράξεις. Με αυτόν τον τρόπο θα καλύπτεται και μέρος του γενικού νυχτερινού φωτισμού της περιοχής. Ακόμη για το φωτισμό του χώρου θα χρησιμοποιηθούν σώματα σε στύλους, τα οποία κατά κανόνα θα είναι τοποθετημένα στο περίγραμμα των παλιών οικοδομικών τετραγώνων της πλατείας.

Ανασχεδιάζεται ο οικίσκος

    Η τρίτη τροποποίηση που επέρχεται αφορά τον ανασχεδιασμό του οικίσκου που βρίσκεται στην προς αποκατάσταση ιστορική ημιεξαγωνική προβλήτα, στο ύψος της πλατείας Ελευθερίας. Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Πόλης Θεσσαλονίκης ζητά να αναθεωρηθεί η αρχική πρόταση την οποία είχαν διατυπώσει οι μελετητές για την ανακατασκευή αυτού του οικίσκου.

    Κι αυτό γιατί οι αρχαιολόγοι κρίνουν ότι η μορφή του οικίσκου που προτείνεται από τους μελετητές θυμίζει ένα μαυριτανικού ύφους κιόσκι, ενώ στην τελική απόδοσή του “παραπέμπει σε τουρμπέ (μαυσωλείο) της οθωμανικής αρχιτεκτονικής, γεγονός που θα λειτουργούσε παραπλανητικά ως προς τον προβεβλημένο χαρακτήρα της πόλης, που, αν και πολυπολιτισμική, διατηρεί ακόμη το ένδοξο βυζαντινό παρελθόν της με δεκαπέντε ιστάμενα μνημεία εγγεγραμμένα στον Κατάλογο Μνημείων Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO”.

    Σύμφωνα με τους μελετητές του έργου “η αποκατάσταση της μικρής ημιεξαγωνικής ιστορικής προβλήτας και του ιστορικού οικίσκου, που πλέον θα ενημερώνει τους επισκέπτες για την ιστορία της πλατείας και της πόλης, υποδηλώνει τη νέα όσο και την παλιά σχέση της πλατείας με τη θάλασσα, καθιστώντας την -έστω και συμβολικά- ‘πύλη της πόλης από τη θάλασσα’”.