ΑΡΧΑΙΑ ΧΩΡΑΤΑ ΚΑΙ ΕΥΤΡΑΠΕΛΑ : Διογένης ο κύων

http://roykoymoykoy.blogspot.gr/

Κώστας Παπανικολάου

    Ο Διογένης ο Σινωπεύς, που ονομάστηκε «κύων» (δηλαδή σκύλος) είναι ο επιφανέστερος εκπρόσωπος της κυνικής σχολής, που ίδρυσε ο Αντισθένης, ένας από τους πιο διαπρεπείς μαθητές του Σωκράτη. Οι κυνικοί φιλόσοφοι πρέσβευαν την απεριόριστη αμφισβήτηση των πάντων, απέρριπταν κάθε εξουσία και θέλανε την απόλυτη ελευθερία του ανθρώπου.

    Ο Διογένης γεννήθηκε στη Σινώπη του Πόντου αλλά πολύ νέος ήρθε στην Αθήνα και έγινε μαθητής του Αντισθένη. Λέγεται ότι οι Σινωπείς τον εξόρισαν γιατί παραχάραξε το τοπικό νόμισμα. Άλλοι πάλι υποστηρίζουν ότι ακολούθησε στην εξορία τον πατέρα του Ικεσία, επόπτη του νομισματοκοπείου της Σινώπης, όταν αυτός κατηγορήθηκε σαν παραχαράκτης. Πάντως, όταν αργότερα κάποιοι τον κατηγόρησαν λέγοντας «οι Σινωπείς σε καταδίκασαν να φύγεις» εκείνος απάντησε «κι εγώ τους καταδίκασα να μείνουν».

    Ο Διογένης πίστευε πως ο άνθρωπος είναι από τη Φύση εφοδιασμένος με όλα όσα χρειάζεται και δεν έχει ανάγκη από περιττά πράγματα. Μόνος του δημιουργεί για τον εαυτό του πλήθος τεχνητές ανάγκες και επιθυμίες, που τελικά τον υποδουλώνουν. Εφαρμόζοντας στην πράξη τις αρχές του κυκλοφορούσε στην Αθήνα ξυπόλυτος, φορώντας  χειμώνα καλοκαίρι το ίδιο ρούχο και μόνο στα μεγάλα κρύα δανειζόταν από κάποιο φίλο του ένα μανδύα και είχε στην πλάτη του ένα σακούλι όπου έβαζε τίποτε τρόφιμα και ένα τάσι για να πίνει νερό. Όταν μάλιστα, μια μέρα είδε ένα παιδί να πίνει νερό από τη βρύση χρησιμοποιώντας τις παλάμες του, το πέταξε κι αυτό. Κοιμόταν χωρίς να μεταχειρίζεται στρωσίδια μέσα σε ένα … πιθάρι, που άλλοτε το κυλούσε στη Βασίλειο Στοά κι άλλοτε στο Μητρώο, κάτω από την Ακρόπολη.

    Μια φορά που ταξίδευε με πλοίο πιάστηκε από Αιγινήτες πειρατές, που τον κουβάλησαν στην Κρήτη για να τον πουλήσουν δούλο. Ο Διογένης αντιμετώπισε την περιπέτεια αυτή ατάραχος και με χιούμορ. Όταν ο δουλέμπορος τον ρώτησε «Ποδαπός ει;» (από πού είσαι;) απάντησε «Παντοδαπός» (από παντού) και διευκρίνισε «πολίτην του κόσμου οράς» (έχεις μπροστά σου πολίτη του κόσμου), στη δε ερώτηση τι δουλειά ξέρει να κάνει, αυτός απάντησε αγέρωχα «ανθρώπων άρχειν», βλέποντας δε μεταξύ των υποψήφιων αγοραστών έναν πολύ καλοντυμένο και με λεπτεπίλεπτους τρόπους τύπο, είπε στον κήρυκα: «Σ΄αυτόν εκεί να με πουλήσεις. Αυτός χρειάζεται αφεντικό».

    Πραγματικά τελικά πουλήθηκε σ΄αυτόν, που λεγόταν Ξενιάδης και ήταν πλούσιος Κορίνθιος. Ο Ξενιάδης τον πήρε στην πατρίδα του και του ανέθεσε την εκπαίδευση των γιων του. Ο Διογένης εξοικείωσε τα παιδιά του Ξενιάδη με την ποίηση και τις επιστήμες, τα γύμνασε στη σκοποβολή, το ακόντιο, την ιππασία και τη λιθοβολία, ταυτόχρονα όμως τους δίδαξε πως «ο αθλητισμός οφελεί μεχρι να κοκκινίσουν τα μάγουλά σου.   Από κει και πέρα είναι βλαβερός και καταστρέφει το μυαλό». Έμαθε στα παιδιά του Ξενιάδη, που σύντομα λάτρεψαν το δάσκαλό τους, να είναι σεμνά, πρόθυμα, ολιγαρκή και μετριόφρονα.

    Με τον καιρό ο Ξενιάδης που κι αυτός έγινε θαυμαστής του τον απελευθέρωσε, ο Διογένης όμως εξακολούθησε να περνά τα καλοκαίρια του στην Κόρινθο, ενώ τον χειμώνα ζούσε στην Αθήνα.

    Ο Πλάτων τιμούσε τον Διογένη, που τον ονόμαζε «Σωκράτην μαινόμενον», εκείνος όμως δεν είχε σε μεγάλη υπόληψη τον ιδρυτή της Ακαδημίας και δεν άφηνε ευκαιρία να τον ειρωνεύεται. Όταν ο Πλάτων διατύπωσε τον γνωστό ορισμό για τον άνθρωπο: “Ζώον δίπουν άπτερον” ο Διογένης μάδησε ένα πετεινό και τον παρουσίασε στην αγορά λέγοντας “Ιδού ο άνθρωπος του Πλάτωνος” κι αυτός τότε συμπλήρωσε τον ορισμό με το “και πλατώνυχον”.

    Μια μέρα μπήκε στο πλουσιόσπιτο του Πλάτωνα και με τα ξυπόλυτα (και βρώμικα) πόδια του πατούσε στα χαλιά λέγοντας “πατώ τον του Πλάτωνος τύφον (ματαιοδοξία)».

    Όταν ο Πλάτων τον είδε μια μέρα να γευματίζει μονάχα με ψωμί κι ελιές, δεν κρατήθηκε και τον πείραξε λέγοντας: “Αν είχες πάει στο Διονύσιο, δε θα τρωγες τώρα ελιές”. Ο Διογένης όμως δεν του τη χάρισε: “Αν έτρωγες ελιές δε θα χρειαζόταν να πάς στον Διονύσιο” (Σημείωση: Ο Διονύσιος ήταν τύραννος των Συρακουσών ο δε Πλάτων πήγε κοντά του προσπαθώντας να εφαρμόσει στην πράξη τις ιδέες που είχε διατυπώσει στην «Πολιτεία» του).

    Όταν τον ρώτησαν κάποιοι ποια θηρία είναι τα πιο επικίνδυνα απάντησε ΕΚ ΤΩΝ ΗΜΕΡΩΝ ΟΙ ΚΟΛΑΚΕΣ ΕΚ ΤΩΝ ΑΓΡΙΩΝ ΟΙ ΣΥΚΟΦΑΝΤΑΙ. Ένα φεγγάρι είχε στην κατοχή του ένα δούλο, τον Μάνη, ο οποίος όμως σύντομα δραπέτευσε. Όταν οι γνωστοί του τον ρώτησαν γιατί δεν τον αναζητά, τους απάντησε «Δεν είναι γελοίο, ο Μάνης να μπορεί να κάνει χωρίς τον Διογένη και ο Διογένης να μη μπορεί χωρίς τον Μάνη;».

    Κάποτε ο Διογένης μπήκε σε ένα “βαλανείον” (δηλαδή δημόσιο λουτρό) τόσο βρώμικό ώστε ρώτησε: ΟΙ ΕΝΤΑΥΘΑ ΛΟΥΟΜΕΝΟΙ, ΠΟΥ ΚΑΘΑΡΙΖΟΝΤΑΙ;

Βλέποντας στην είσοδο του σπιτιού ενός μοχθηρού ευνούχου την επιγραφή ΜΗΔΕΝ ΕΙΣΙΤΩ ΚΑΚΟΝ ρώτησε: «Ο ιδιοκτήτης από πού μπαίνει;»

    Άλλοτε παρατήρησε μια τοιχογραφία που εικόνιζε δύο κενταύρους, πανάθλια ζωγραφισμένος και ρώτησε : ΠΟΤΕΡΟΣ ΤΟΥΤΩΝ ΧΕΙΡΩΝ ΕΣΤΙ; λογοπαικτώντας με το επίθετο χείρων (= χειρότερος) και το όνομα του γνωστού κενταύρου Χείρωνα.

    Γενικά ήταν ανυπέρβλητος στα λογοπαίγνιά του. Όταν έμαθε πως ένας ερωτύλος γιατρός είχε αναλάβει να γιατρέψει το μάτι μιας κοπέλας τον συμβούλεψε: ΟΡΑ ΜΗ ΤΟΝ ΟΦΘΑΛΜΟΝ ΘΕΡΑΠΕΥΩΝ, ΤΗΝ ΚΟΡΗΝ ΦΘΕΙΡΗΣ – αξεπέραστο λογοπαίγνιο, που παίζει με τις ομόηχες λέξεις κόρη (του ματιού) και κόρη (παρθένα).

Μια μέρα παρακολουθούσε ρεσιτάλ κιθάρας. Ο κιθαρωδός ήταν κάποιος ηρακλείων διαστάσεων και πολύ αγριωπός, το δε παίξιμό του είχε τα μαύρα του τα χάλια. Όλοι οι ακροατές αποδοκίμαζαν τον “καλλιτέχνη” και μονάχα ο Διογένης τον χειροκροτούσε. Όταν οι άλλοι τον ρώτησαν απορημένοι γιατί; εκείνος απάντησε: ΔΙΟΤΙ ΤΗΛΙΚΟΥΤΟΣ ΩΝ ΚΙΘΑΡΩΔΕΙ ΚΑΙ ΟΥ ΛΗΣΤΕΥΕΙ!

    Στην αγορά της Αθήνας τον έβρισε ένας φαλακρός. Ο Διογένης απάντησε: ΕΓΩ ΟΥ ΛΟΙΔΟΡΩ ΑΛΛΑ ΤΑΣ ΤΡΙΧΑΣ ΕΠΑΙΝΩ, ΟΤΙ ΚΡΑΝΙΟΥ ΚΑΚΟΥ ΑΠΗΛΛΑΓΗΣΑΝ”.

    Τον ρώτησε κάποιος τύραννος ποιος είναι ο καλύτερος χαλκός για να χυτευθεί ένα άγαλμά του και ο Διογένης του είπε Ο ΔΙ΄ΟΥ ΑΡΜΟΔΙΟΣ ΚΑΙ ΑΡΙΣΤΟΓΕΙΤΩΝ ΕΧΥΤΕΥΘΗΣΑΝ (δηλαδή ο χαλκός από τον οποίο γίνανε τα αγάλματα του Αρμόδιου και του Αριστογείτονα – των τυραννοκτόνων).

    Ενώ βρισκόταν στην Κόρινθο, πέρασε από την πόλη ο Αλέξανδρος και θέλησε να δει από κοντά  τον φιλόσοφο. Ο Διογένης τον δέχτηκε μέσα από το πιθάρι του και όταν ο Αλέξανδρος τον ρώτησε αν ήθελε κάτι απ΄αυτόν εκείνος του απάντησε απλώς ΑΠΟΣΚΟΤΗΣΟΝ ΜΕ (δηλαδή μη μου σκεπάζεις τον ήλιο).

    Τότε (κατά την παράδοση) ο Αλέξανδρος είπε: «Αν δεν ήμουν Αλέξανδρος θα ήθελα να είμαι Διογένης».

    Όταν από τα βάθη της Ασίας ο Αλέξανδρος έστειλε στον τοποτηρητή του Αντίπατρο μήνυμα με κάποιον αγγελιοφόρο, που λεγόταν Αθλίας, ο Διογένης σχολίασε: ΑΘΛΙΑΣ ΠΑΡ΄ΑΘΛΙΟΥ ΔΙ΄ΑΘΛΙΟΥ ΠΡΟΣ ΑΘΛΙΟΝ.

    Ο Διογένης πέθανε στην Κόρινθο πολύ γέρος και κατά την παράδοση την ίδια μέρα που πέθανε στη Βαβυλώνα ο Αλέξανδρος. Οι Κορίνθιοι του έκαναν μεγαλοπρεπή κηδεία και στον τάφο του έστησαν μαρμάρινο κίονα, πάνω στον οποίο έστεκε καμαρωτός ένας σκύλος.