Κων/νος Παπανικολάου
Όταν αγοράζετε καλλυντικά ή προϊόντα
φροντίδας του δέρματος, βλέπετε συχνά ετικέτες που λένε ότι το προϊόν είναι «υποαλλεργικό». Αυτό σημαίνει ότι είναι πιθανό, αλλά
λιγότερο από άλλα, να προκαλέσει αλλεργικές αντιδράσεις. Επίσης, μπορεί στην
ετικέτα να αναγράφεται ότι αυτό το προϊόν είναι το πιο ήπιο ή ακόμη και το
ασφαλέστερο για το δέρμα.
Ωστόσο, ο όρος «υποαλλεργικό» δεν αποτελεί ούτε ιατρικό ούτε νομικό όρο.
Στις ΗΠΑ δεν υπάρχουν ομοσπονδιακοί κανονισμοί που να διέπουν τη χρήση του όρου
«υποαλλεργικό». Έτσι εναπόκειται εξ ολοκλήρου στον
κατασκευαστή αν θα ονομάσει ένα προϊόν με τον τρόπο αυτό. Και βέβαια, δεν
απαιτείται καμία απόδειξη ότι ένα προϊόν προκαλεί λιγότερες αλλεργικές
αντιδράσεις προκειμένου να χαρακτηριστεί ως «υποαλλεργικό» από τον κατασκευαστή του.
Όταν η επισήμανση «υποαλλεργικό» έγινε δημοφιλής στις ΗΠΑ, ο FDA (U. S. Food and Drug Administration – Οργανισμός Τροφίμων και
Φαρμάκων των ΗΠΑ)
προσπάθησε να ρυθμίσει τη χρήση του όρου αυτού.
Το 1975, εξέδωσε
έναν κανονισμό που αναφέρει ότι ένα καλλυντικό θα μπορούσε να ονομαστεί «υποαλλεργικό» μόνο αν οι επιστημονικές μελέτες επί του
ανθρώπου δείξουν ότι προκάλεσε ένα σημαντικά χαμηλότερο ποσοστό αρνητικών
δερματικών αντιδράσεων από παρόμοια προϊόντα που δεν δηλώνονται ως «υποαλλεργικά». Στους δε κατασκευαστές ανατέθηκε η ευθύνη της εκτέλεσης των
απαιτούμενων δοκιμών.
Η
εντολή αυτή κηρύχθηκε τελικά άκυρη από αμερικανικά δικαστήρια, αφήνοντας τους
κατασκευαστές ελεύθερους να χρησιμοποιούν τον όρο κατά το δοκούν.
Το ενημερωτικό δελτίο του Γραφείου των
καλλυντικών και χρωμάτων του FDA
σημειώνει ότι τα συστατικά που χρησιμοποιούνται
για να κάνουν τα καλλυντικά προϊόντα είναι βασικά τα ίδια σε όλη τη βιομηχανία.
Δεκαετίες πριν, χρησιμοποιήθηκαν μερικές φορές συστατικά που προκαλούσαν
αρνητικές αντιδράσεις και παρενέργειες στους χρήστες. Αλλά αυτά τα συστατικά
δεν χρησιμοποιούνται πλέον. Ωστόσο, υπάρχει ακόμα, έλλειψη μελετών που να
δείχνουν ότι ορισμένα προϊόντα ή κατηγορίες προϊόντων προκαλούν λιγότερες
ανεπιθύμητες ενέργειες.
Το συμπέρασμα είναι ότι ο όρος «υποαλλεργικό» έχει πολύ μικρή σημασία και
χρησιμοποιείται κυρίως ως εργαλείο μάρκετινγκ. Είναι αδύνατο να σας
εγγυηθεί ο οποιοσδήποτε ότι ένα καλλυντικό ή προϊόν φροντίδας του δέρματος δεν
θα προκαλέσει ποτέ αλλεργική αντίδραση.
Με δεδομένο ότι απαιτείται τα συστατικά
ενός προϊόντος να αναγράφονται στις ετικέτες τους, όσοι είχαν αλλεργικές
αντιδράσεις ή προβλήματα με μια συγκεκριμένη ουσία μπορούν να αποφεύγουν να
αγοράζουν τα προϊόντα που την περιέχουν διαβάζοντας τις ετικέτες.
Στην Ελλάδα το «υποαλλεργικό» ανθεί. Όχι μόνο καλλυντικά και προϊόντα
φροντίδας του δέρματος αλλά και βρεφικά
γάλατα, συνιστώμενα μάλιστα και από μερικά ιδιωτικά μαιευτήρια, βρεφικές τροφές, συμπληρώματα
διατροφής, βαφές νυχιών, μαλλιών
και σπιτιών, κοσμήματα
και βιοκτόνα, σημειώνουν πωλήσεις ρεκόρ γιατί όπως προαναφέρθηκε,
ο όρος «υποαλλεργικό»
απεδείχθη και χρησιμοποιείται ως το καλύτερο εργαλείο μάρκετινγκ.
Ειδικά για τα βρεφικά γάλατα, Οι εταιρίες γαλάτων ισχυρίζονται ότι με την
αποδόμηση των πρωτεϊνών του γάλακτος αγελάδας σε μικρότερα πεπτίδια, γίνονται
λιγότερο αλλεργιογόνα, πράγμα που βοηθάει στην μείωση του κινδύνου για ατοπική
δερματίτιδα. Ωστόσο, οι ερευνητές του FDA
επισημαίνουν ότι τα προωθούμενα ως «υποαλλεργικά» αυτά γάλατα για βρέφη στην
πραγματικότητα δεν είναι υποαλλεργικά αλλά, αντίθετα, μπορούν να προκαλέσουν αλλεργικές
αντιδράσεις έως και στα μισά βρέφη με αλλεργία στο γάλα. Έτσι ο FDA εξέδωσε την παρακάτω προειδοποίηση ώστε
να μην παραπλανόνται οι καταναλωτές από αυτούς τους ισχυρισμούς.
«Δεν υπάρχουν
επαρκή επιστημονικά στοιχεία που να υποδεικνύουν ότι υγιή βρέφη που δεν
θηλάζουν αποκλειστικά και που έχουν οικογενειακό ιστορικό αλλεργιών μπορούν να
βοηθηθούν από την κατανάλωση ειδικού γάλακτος με μερικώς υδρολυμένες πρωτείνες.
Δεν έχει αποδειχθεί καμία διαφορά ανάμεσα στην χρήση βρεφικού γάλακτος με ανέπαφες
πρωτείνες και βρεφικού γάλακτος με μερικές υδρολυμένες πρωτείνες ως προς την
εμφάνιση εκζέματος κατά τα πρώτα 3 χρόνια της ζωής».
Παράλληλα, το FDA
υποχρεώνει τις εταιρίες βρεφικών γαλάτων μερικής υδρόλυσης να αναγράφουν στις
ετικέτες τους ότι:
«Μερικώς υδρολυμένα βρεφικά
γάλατα δεν πρέπει να δίνονται σε βρέφη που είναι αλλεργικά στο γάλα ή σε βρέφη
με προϋπάρχοντα συμπτώματα αλλεργίας στο γάλα».
Στην Ελλάδα οι ψευδείς αυτοί ισχυρισμοί για
τα «ειδικά» γάλατα για βρέφη έχουν διεισδύσει τόσο στην βρεφική διατροφή, που
μητέρες παιδιών με έκζεμα που θηλάζουν αποκλειστικά, αισθάνονται πίεση ακόμα
και από επαγγελματίες της Υγείας, να εγκαταλείψουν τον αποκλειστικό θηλασμό και
να δώσουν ένα «υποαλλεργικό» γάλα
στο μωρό τους για να «μειωθούν» οι αλλεργίες του.
Επίσης, πολύ συχνά, γονείς βρεφών υγιών
αλλά με οικογενειακό ιστορικό αλλεργιών (πχ άσθμα στην οικογένεια ή
έκζεμα σε αδερφάκι)
παροτρύνονται από την αρχή να δίνουν «υποαλλεργικό» γάλα για να μειώσουν την πιθανότητα εμφάνισης αλλεργιών στο μωρό
τους, πράγμα μη επιστημονικά τεκμηριωμένο. Το
κόστος φυσικά του «ειδικού»
αυτού γάλακτος είναι μεγαλύτερο από το απλό βρεφικό και σε διάρκεια ενός έτους
εκτινάσσει τον οικογενειακό προϋπολογισμό.
Κάποιες φορές υπάρχουν και μητέρες που
καθοδηγούνται ήδη από το μαιευτήριο να μην
θηλάσουν καθόλου το μωρό τους και να πάρουν το «καλύτερο» υποαλλεργικό γάλα που
θα προλάβει τις αλλεργίες στο παιδί τους.
Φυσικά, όλες αυτές οι πρακτικές είναι
μακριά από την επιστημονική πραγματικότητα. Δεν υπάρχει παιδίατρος που να
αποτρέπει μια μητέρα από το να θηλάζει αποκλειστικά το παιδί της και να μην την
ενημερώνει για τους κινδύνους εμφάνισης αλλεργιών με την χρήση υποκατάστατων
μητρικού γάλακτος, είτε αυτά είναι κανονικά είτε «υποαλλεργικά».
Ο ΕΟΦ
δεν έχει εμπλακεί με τα «υποαλλεργικά».
Περιορίζεται σε ενημέρωση από τον FDA
κυρίως, και σε κοινοποίηση ή/και ανάκληση των επικινδύνων για την υγεία
προϊόντων. Στην σελίδα του για τα καλλυντικά, τρόφιμα και φάρμακα υπάρχουν πολύ
λίγες πληροφορίες.
ΠΗΓΕΣ
U.S. FDA - Center for Food Safety and Applied
Nutrition.
"Hypoallergenic" Cosmetics on
MedicineNet
