Γιατί εθνική επέτειος έχει ανακηρυχθεί η 28η Οκτωβρίου 1940 κι όχι
12η Οκτωβρίου (απελευθέρωση της Αθήνας) είτε η 18η Οκτωβρίου 1944 (έλευση εξόριστης κυβέρνησης Εθνικής Ενώσεως)
είτε πολύ περισσότερο η 9η Μαΐου 1945
(μέρα
αντιφασιστικής νίκης);
Υπάρχει ένας κύκλος κλασικών απαντήσεων που
δίνουν οι ιστορικοί: Αμέσως μετά την απελευθέρωση ακολούθησαν τα Δεκεμβριανά, η Βάρκιζα, ο ακήρυκτος και, τελικά, ο
ίδιος ο εμφύλιος πόλεμος.
Η χώρα δεν χάρηκε την απελευθέρωση, δεν
ξημέρωσαν καλύτερες μέρες…
Σε αντίθεση με την κατάσταση που
διαμορφώθηκε μετά την απελευθέρωση, η 28η Οκτωβρίου συμβόλιζε την
πλήρη σύμπνοια και ενότητα. Επομένως, δεν πρέπει να εκπλήσσει η
ανακήρυξή της σ’ εθνική επέτειο…
Η
ημερομηνία σηματοδοτούσε την έναρξη της ελληνικής νίκης (επί του ιταλικού φασισμού). Μια
νίκη, μάλιστα, που υπερέβαινε τα εθνικά όρια, καθώς εντασσόταν στο πανευρωπαϊκό
και παγκόσμιο πλαίσιο του αντιφασιστικού αγώνα. Μπορούσε να συμβολίζει καλύτερα
τον αγώνα για λευτεριά, ανεξαρτησία και δημοκρατία. Ανεξαρτήτως του
διαφορετικού περιεχομένου που προσλάμβανε η μέρα στους εσωτερικούς πολιτικούς
ανταγωνισμούς και της εργαλειακής χρήσης της…
Η ελληνική συνήθεια
Μαζί μ’ αυτές έχουν δοθεί και δίδονται κατά
καιρούς κι ορισμένες άλλες συμπληρωματικές απαντήσεις.
Όπως για παράδειγμα: Η νίκη επί του ιταλικού φασισμού ήταν «ελληνικό
έργο» το 1940-41. Σε αντίθεση με τη συντριβή
του ναζισμού το 1945, όπου η Ελλάδα δεν συμμετείχε άμεσα και
στρατιωτικά.
Το ΟΧΙ είχε
και «εσωτερικές» διαστάσεις, καθώς συμπύκνωνε την πανεθνική στάση απέναντι
στους εισβολείς, αλλά και προς το δικτατορικό μεταξικό καθεστώς. Η αντίσταση
στον φασισμό ήταν ταυτοχρόνως και θέληση για δημοκρατική πορεία της χώρας.
Η Ελλάδα έχει παράδοση στην ανακήρυξη
εθνικών επετείων στο
ξεκίνημα κι όχι στο τέλος των γεγονότων που τις συγκροτούν. Λόγου
χάρη η 25η Μαρτίου 1821,
η 3η Σεπτεμβρίου 1843 (εθνική γιορτή κι
αυτή τον 19ο αιώνα) κ.ά.
Ισως, όμως, η πληρέστερη βρίσκεται στην
ιστορικότητα της επετείου. Πώς δηλαδή άρχισε να γιορτάζεται, πώς καθιερώθηκε
και συνδέθηκε ως συνέχεια της 25ης
Μαρτίου, με την Αντίσταση στους κατακτητές και τους διαχρονικούς αγώνες
για ελευθερία. Θεσπίστηκε μ’ ένα από τα
πρώτα κυβερνητικά διατάγματα μία βδομάδα μετά την έλευση της κυβέρνησης
Παπανδρέου (24 Οκτωβρίου 1944). Δεν επιβλήθηκε με τον νόμο εκείνον, αλλά αυτός ήρθε για να επικυρώσει
μια επετειακή «παράδοση» που είχε ήδη δημιουργηθεί.
