Το επεισόδιο του Μούκντεν, γνωστό επίσης ως «περιστατικό της Μαντζουρίας» ή «η Άπω Ανατολική Κρίση» ήταν μία από τις μεγάλες οπισθοδρομήσεις
της ΚτΕ και έδρασε ως καταλύτης για την απόσυρση της Ιαπωνίας από τον
οργανισμό.
Βάσει των όρων
της συμφωνίας μίσθωσης, η ιαπωνική κυβέρνηση είχε το δικαίωμα να διατηρεί τα
στρατεύματά της στην περιοχή γύρω από τη Νότια Μαντζουριανή
Σιδηροδρομική γραμμή, σημαντικό άξονα των συναλλαγών μεταξύ των δύο
χωρών, στην κινεζική περιοχή της Μαντζουρίας.
Το Σεπτέμβριο του 1931 ένα τμήμα της
σιδηροδρομικής γραμμής καταστράφηκε ελαφρώς από αξιωματικούς και στρατιώτες του
Ιαπωνικού στρατού Κβάντουνγκ ως πρόφαση για την
εισβολή στην Μαντζουρία.
Ο Ιαπωνικός στρατός ωστόσο ισχυρίστηκε ότι οι Κινέζοι στρατιώτες σαμποτάρισαν
την σιδηροδρομική γραμμή και σε μορφή αντιποίνων (δρώντας
αντίθετα με τις εντολές της πολιτικής ηγεσίας) κατέλαβε ολόκληρη την
περιοχή της Μαντζουρίας. Μετονόμασαν την περιοχή σε Μαντσούκουο, και στις 9 Μαρτίου 1932, δημιούργησαν μια κυβέρνηση-μαριονέτα με τον Που Γι, πρώην αυτοκράτορα της Κίνας, ως
επικεφαλής της εκτελεστικής εξουσίας.
Σε διεθνές
επίπεδο, η νέα αυτή χώρα αναγνωρίσθηκε μόνο από τις κυβερνήσεις της Ιταλίας και
της Γερμανίας, ενώ ο υπόλοιπος κόσμος εξακολούθησε να θεωρεί την Μαντζουρία νόμιμα τμήμα της
Κίνας. Το 1932 Ιαπωνικές αεροπορικές
και θαλάσσιες δυνάμεις βομβάρδισαν την κινεζική πόλη της Σαγκάης
που πυροδότησε έναν σύντομο πόλεμο καλούμενο περιστατικό της 28ης Ιανουαρίου.
Η Κοινωνία των Εθνών συμφώνησε στο αίτημα βοηθείας από την Κινεζική
κυβέρνηση, αλλά το μακρύ ταξίδι με πλοίο καθυστέρησε τους εντεταλμένους της ΚτΕ να διερευνήσουν το θέμα. Όταν έφθασαν, οι εντεταλμένοι βρέθηκαν
αντιμέτωποι με τους κινέζικους ισχυρισμούς ότι οι Ιάπωνες είχαν εισβάλει
παράνομα, ενώ οι Ιάπωνες υποστήριξαν ότι ενεργούσαν για την διατήρηση της
ειρήνης στην περιοχή. Παρά το υψηλό κύρος της Ιαπωνίας στην ΚτΕ η μετέπειτα Έκθεση
Λύττον κήρυττε την Ιαπωνία
εν αδίκω και απαιτούσε τα εδάφη της Μαντσουρίας να επιστραφούν στην Κίνα.
Πριν καν
ψηφιστεί από την Εθνοσυνέλευση η έκθεση, η Ιαπωνία ανακοίνωσε την πρόθεσή της
να προωθήσει περαιτέρω τις δυνάμεις της στην Κίνα. Η έκθεση πέρασε με 42-1 ψήφους στην
Εθνοσυνέλευση το 1933 (μόνο η
Ιαπωνία ψήφισε κατά), αλλά αντί να
αποσύρει τα στρατεύματά της από την Κίνα, η Ιαπωνία απέσυρε τη συμμετοχή της
στην Κοινωνία των Εθνών.
Κατά το Σύμφωνο
της Κοινωνίας των Εθνών, η ΚτΕ θα έπρεπε να απαντήσει με την επιβολή
οικονομικών κυρώσεων κατά της Ιαπωνίας ή να συγκεντρώσει στρατό και να κηρύξει
πόλεμο. Καμία από αυτές τις δράσεις δεν αναλήφθηκε. Η επιβολή οικονομικών
κυρώσεων θα ήταν σχεδόν άχρηστη επειδή οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν ήταν μέλος της
ΚτΕ και έτσι οικονομικές κυρώσεις που θα έθετε στα κράτη μέλη της η
ΚτΕ θα ήταν αναποτελεσματικές, καθώς η χώρα που θα περιορίζονταν από τις
συναλλαγές με άλλα κράτη μέλη θα μπορούσε απλά να στρέψει τις συναλλαγές της
στις Ηνωμένες Πολιτείες. Η ΚτΕ θα μπορούσε να συγκεντρώσει
στρατό αλλά οι κύριες δυνάμεις όπως η Βρετανία και η Γαλλία ήταν απασχολημένες
πάρα πολύ με τις δικές τους υποθέσεις, όπως η διατήρηση του ελέγχου των
εκτεταμένων αποικιών τους, ιδιαίτερα μετά την αναταραχή του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Η Ιαπωνία λοιπόν
διατήρησε τον έλεγχο της Μαντζουρίας μέχρι που ο
Κόκκινος
Στρατός της Σοβιετικής Ένωσης κατέλαβε την περιοχή και την
επέστρεψε στην Κίνα κατά το τέλος του Β΄
Παγκοσμίου Πολέμου.
