Ο ΘΕΣΜΟΣ ΤΟΥ ΜΟΥΦΤΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ (1878-2019)

http://roykoymoykoy.blogspot.gr/

http://elisme.gr/gr

Σπυρίδων Δ. Κουρκούμπας*:

ΕΙΣΑΓΩΓΗ
    Ο Μουφτής είναι μουσουλμάνος θεολόγος του σουνιτικού «ορθοδόξου» κλάδου του Ισλάμ, γνωρίζει την οθωμανική γραφή και συντάσσει γνωμοδοτήσεις (φετφάδες), βάσει του Ιερού Μουσουλμανικού Δικαίου (σαρία), επί ζητημάτων των πιστών.
    Ο θεσμός του Μουφτή στην Ελλάδα έχει παλιές ρίζες. Συμπλήρωσε 141 χρόνια. Ξεκίνησε από την εποχή ενσωμάτωσης της Θεσσαλίας και της περιοχής της Άρτας. Έχει άμεση σχέση με τους μετέπειτα απελευθερωτικούς αγώνες της πατρίδας μας, τη μακροχρόνια οθωμανική διοίκηση, τις πολυάριθμες παραμένουσες μουσουλμανικές κοινότητες στις απελευθερωμένες περιοχές, τις απορρέουσες υποχρεώσεις από τις διεθνείς συνθήκες και τις διμερείς συμβάσεις μεταξύ Οθωμανικής αυτοκρατορίας και Ελλάδας αλλά και την ανάγκη διατηρήσεως του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως και των δικαιωμάτων του εναπομένοντος ελληνικού πληθυσμού εντός της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
    Για την καλύτερη κατανόηση του θεσμού του Μουφτή στην Ελλάδα η όλη παρουσίαση θα είναι με χρονολογική σειρά απελευθέρωσης των περιοχών που αποτέλεσαν το σημερινό ελληνικό κράτος.

1878 ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΑΡΤΑΣ
    Στις 11 Μαρτίου 1882 ψηφίζεται ομόφωνα από την Ελληνική Βουλή ο νόμος ΠΛΖ (ΦΕΚ 14/1882) με τον οποίον επικυρώνεται η υπογραφείσα με την Τουρκία Σύμβαση Κωνσταντινουπόλεως του 1881. Στο άρθρο 8 της προαναφερθείσης Σύμβασης καθορίζονται τα δικαιώματα των μουσουλμάνων κατοίκων των παραχωρηθέντων περιοχών Θεσσαλίας και Άρτας. Συγκεκριμένα στο άρθρο 8 αναφέρονται:

    «Εις τους Οθωμανούς των παραχωρουμένων τη Ελλάδι μερών εξασφαλίζεται η ελευθερία του θρησκεύματος και της λατρείας αυτών. Δεν θέλει δε προσβληθή κατ’ ουδέν η αυτονομία και ο ιεραρχικός οργανισμός των υπαρχουσών ή σχηματισθησομένων Μουσουλμανικών κοινοτήτων, ουδέ η διοίκηση της περιουσίας και των ακινήτων αυτών κτημάτων.
    Ουδέν κώλυμα δύναται να παρεμβληθή εις τας θρησκευτικάς σχέσεις των κοινοτήτων τούτων προς τους πνευματικούς αυτών αρχηγούς.
    Τα εγχώρια θρησκευτικά δικαστήρια (cheri) θα εξασκώσι και εν τω μέλλοντι την δικαιοδοσίαν αυτών επί υποθέσεων καθαρώς θρησκευτικών».

    Έτσι λοιπόν με τη Σύμβαση αυτή για πρώτη φορά η Ελλάδα από την ανεξαρτησία της δεσμεύεται με διεθνή Σύμβαση για « μουσουλμανική κοινότητα, πνευματικό αρχηγό αυτής (Μουφτή) και θρησκευτικά δικαστήρια (cheri)».

    Απόρροια της Συνθήκης αυτής ήταν η ομόφωνη ψήφιση στις 25 Ιουνίου 1882 από την Ελληνική Βουλή του Νόμου ΑΛΗ΄ περί πνευματικών αρχηγών των μουσουλμανικών κοινοτήτων. (ΦΕΚ Α 59 1/7/1882 κυβέρνηση Αλεξάνδρου Κουμουνδούρου).

    Στα άρθρα 2 και 4 του Νόμου ΑΛΗ΄ αναφέρονται αντίστοιχα τα εξής ενδιαφέροντα:
    «Οι Μουφτήδες, ως δημόσιοι λειτουργοί διορίζονται και παύονται δια Β. Διατάγματος, επί τη προτάσει των επί των Εκκλησιαστικών και Δημοσίας Εκπαιδεύσεως και του Δικαιοσύνης Υπουργού και δίδοσιν ενώπιον του οικείου Νομάρχου τον του δημοσίου υπαλλήλου όρκον. Σε περίπτωση δε απολύσεως ή θανάτου Μουφτή η Μωαμεθανική κοινότητα της περιφερείας του καλείται από τον οικείο Νομάρχη να υποδείξει τον διάδοχό». (άρθρο2)

    «Οι Μουφτήδες, εκτός της ήδη ανεγνωρισμένης εκάστου περιφερείας, έχουσι γνωμοδοτικήν αρμοδιότητα επί παντός ζητήματος θρησκευτικού, κληρονομικού ή του οικογενειακού των Μωαμεθανών δικαίου, εκδίδουσι τας περί γάμου αδείας, παρεδρεύουσιν εις παν οικογενειακόν συμβούλιον Μωαμεθανών, παρ’ ώ έχουσι και την κατισχύουσαν ψήφον εν περιπτώσει ισοψηφίας, εξελέγχουσι την διαχείρισιν της τε κινητής και ακινήτου περιουσίας των Μωαμεθανικών φιλανθρωπικών και θρησκευτικών ιδρυμάτων, Τζαμίων, Τεκέδων κ.λ.π. υπό την επίβλεψιν της κατά τόπους Διοικητικής Αρχής, διορίζουσι και παύουσι τους διαχειριστάς αυτών, και προεδρεύουσιν αυτοδικαίως των εφορευτικών επιτροπών, των υπαρχόντων ή ιδρυθησομένων Μωαμεθανικών Σχολείων.
    Ο Μουφτής Λαρίσσης εκδίδει και την κατά το Σέρρη άδειαν προς την έναρξιν του προσκυνήματος και την τέλεσιν πάσης θρησκευτικής των Μωαμεθανών τελετής». (άρθρο 8)

    Συνεπώς ο Μουφτής δεν εκλέγεται από τη μουσουλμανική κοινότητα (άρθρο 2) αλλά απλά διατηρεί το συμβουλευτικό δικαίωμα υποδείξεως διαδόχου.

    Με το νόμο αυτό αναγνωρίζονται Μουφτήδες Λάρισας, Φαρσάλων, Τρικάλων, Βόλου καθώς και σε κάθε πρωτεύουσα νομού ή επαρχίας εφ’ όσον έχουν πληθυσμό πάνω από 40.000. Οι Μουφτήδες αναγνωρίζονται ως δημόσιοι λειτουργοί, διορίζονται και παύονται διά Β. Διατάγματος. Λαμβάνουν μηνιαίο μισθό 250 δρχ. της Λάρισας και 150 δρχ. των Φαρσάλων, Τρικάλων και Βόλου. Το 1910 σε εφαρμογή του νόμου περί συστάσεως Μουφτείας σε πρωτεύουσα νομού με πάνω των 40.000 κατοίκων ιδρύεται Μουφτεία και στην Καρδίτσα. Δηλαδή οι μουσουλμάνοι θρησκευτικοί λειτουργοί μισθοδοτήθηκαν από το δημόσιο πολύ νωρίτερα από τους ορθοδόξους ιερείς.

1912-1913 ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ

    Με τη συνθήκη του Λονδίνου (30 Μαΐου 1913) γνωστή και ως Βαλκανο-Τουρκική τερματίζεται ο Α΄ Βαλκανικός Πόλεμος μεταξύ Ελλάδος, Σερβίας, Μαυροβουνίου, Βουλγαρίας αφ’ ενός και Τουρκίας αφ’ ετέρου. Η Συνθήκη αυτή χαρακτηρίζεται από τα συμβαλλόμενα μέρη ως «προκαταρκτική», δεδομένου ότι κάθε ένα μέρος των Συμμάχων θα σύναπτε ιδιαίτερη τελική Συνθήκη ειρήνης με την Τουρκία. Έτσι στις 1/14 Νοεμβρίου 1913 (Νόμος ΔΣΗ ΦΕΚ 14 Νοεμβρίου 1913) υπογράφεται μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας η Συνθήκη των Αθηνών (δεύτερη συνθήκη μετά την πρώτη του 1881) βάσει της οποίας παραχωρούνται τώρα ευρύτατα δικαιώματα στους μουσουλμάνους κατοίκους των νέων προσαρτώμενων περιοχών της χώρας. Μεταξύ των άλλων (άρθρο 11) προβλέπονται:
    Πρώτον η εκλογή του Μουφτή να γίνεται από τους μουσουλμάνους της περιφέρειάς τους, ενώ ο Αρχιμουφτής να διορίζεται από το Βασιλέα των Ελλήνων μεταξύ τριών υποψηφίων, εκλεγομένων και υποδεικνυομένων από όλους τους Μουφτίδες της Ελλάδος.
    Δεύτερον η Ελληνική Κυβέρνηση να ανακοινώνει την εκλογή του Αρχιμουφτή στον Σεΐχ-ούλ-Ισλαμάτον (Τούρκος πνευματικός αρχηγός, δεύτερος στην ιεραρχία μετά το Σουλτάνο) στην Κωνσταντινούπολη δια της Ελληνικής Πρεσβείας, ώστε ο προαναφερθείς να αποστέλλει στο νεοεκλεγέντα Αρχιμουφτή «μανσούριο», δηλαδή επίσημο διορισμό για να εκτελεί τα καθήκοντά του.
    Τρίτον, το όνομα της Αυτής Αυτοκρατορικής Μεγαλειότητας του Σουλτάνου να μνημονεύεται ως Χαλίφης στις δημόσιες προσευχές. Επιπλέον προβλέπονταν πολλές άλλες διατάξεις για τους Έλληνες μουσουλμάνους με συνέπεια τη μη υπαγωγή τους στην ελληνική δικαιοσύνη παρά το γεγονός ότι ήταν Έλληνες υπήκοοι.

1913 ΕΝΩΣΗ ΚΡΗΤΗΣ ΜΕΤΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ

    Οι συνεχείς μετά το 1821 επαναστάσεις των Κρητών αλλά και οι αιματηρές τους συγκρούσεις με τους μουσουλμάνους και τουρκοκρήτες επηρεάζουν τη ζωή των μουσουλμάνων της Κρήτης δημιουργώντας τους κλίμα ανασφάλειας. Αποτέλεσμα αυτής της καταστάσεως είναι η σταδιακή μετακίνηση των μουσουλμάνων από την ύπαιθρο προς τα μεγάλα αστικά κέντρα της βόρειας Κρήτης με στόχο την αναχώρησή τους κυρίως προς τα παράλια της Μ. Ασίας και Συρίας.
    Το ρεύμα αναχωρήσεως εντείνεται μετά:
        α. την υπογραφή της Συνθήκης Ειρήνης του Λονδίνου στις 14 Μαΐου 1913 (ΦΕΚ Α τευχ. 229 17/11/1913) με την οποία ο Αυτοκράτορας των Οθωμανών παραιτείτο πάντων των κυριαρχικών και άλλων δικαιωμάτων του επί της Κρήτης και
        β. την ένωση της νήσου την 1/12/1913 μετά της Ελλάδος.
    Λόγω της επικρατούσης ρευστής καταστάσεως μετά το 1821 στη νήσο αλλά και της αναχωρήσεως των τελευταίων Μουσουλμάνων από την Κρήτη με την ανταλλαγή των πληθυσμών (Συνθήκη Λωζάνης) ουδέποτε υπήρξε θέμα Μουφτή και Μουφτείας στην Κρήτη.

1920-1922 Η ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΗΣ ΘΡΑΚΗΣ

    Το Μάιο του 1920 και ενώ η Δυτική Θράκη είναι υπό Συμμαχική Διοίκηση, με αφορμή επαναστατικού κινήματος εναντίον του Σουλτάνου, εκραγέντος στην Ανατολική Θράκη υπό του Τούρκου συνταγματάρχου Τζαφέρ Ταγιάρ, Διοικητού Α΄ Σώματος Στρατού ενισχυμένου με 12.000 περίπου Βουλγάρους, η Ελληνική Στρατιά Θράκης υπό το στρατηγό Εμμανουήλ Ζυμβρακάκη διατάσσεται να προελάσει στην Ανατολική Θράκη.
    Σε αυτή τη χρονική περίοδο κατά την οποίαν η κατάσταση στα Βαλκάνια είναι ρευστή μετά τη λήξη των Βαλκανικών πολέμων και του Α΄ Παγκοσμίου, ομόφωνα από την Ελληνική βουλή, ( κυβέρνηση Ελευθερίου Βενιζέλου 14/5/1917 έως 4/11/1920), ψηφίζεται ο Νόμος 2345/1920 (ΦΕΚ τευχ.Α 8 Ιουλίου 1920) χαρακτηριζόμενος ως προσωρινός εν όψει υπογραφής της συνθήκης των Σεβρών (10/08/1920) η οποία θα ρύθμιζε οριστικά τα της τύχης της Τουρκίας.
    Ο νόμος αυτός ρυθμίζει το καθεστώς των μουσουλμάνων θρησκευτικών λειτουργών στην ελληνική επικράτεια και αν και χαρακτηρίστηκε ως προσωρινός, στην πράξη υπήρξε ο μακροβιότερος.
    Ίσχυσε για 70 ολόκληρα χρόνια 1920-1990.
    Ο Ν.2345/1920 προβλέπει μεταξύ άλλων και τα εξής:
        -Τη διαδικασία εκλογής Αρχιμουφτή από τους εν ενεργεία μουφτήδες της ελληνικής επικράτειας και ότι «ενασκεί πάντα τα εκ του παρόντος νόμου δικαιώματα αυτού και τα εκ του Ιερού Μουσουλμανικού δικαίου (Σερή) προσήκοντα αυτώ θρησκευτικά καθήκοντα…»
        -Την εκλογή των Μουφτήδων από τους εγγεγραμμένους μουσουλμάνους στους βουλευτικούς εκλογικούς καταλόγους της περιφέρειας εκλογής του Μουφτή.
        -Την οικονομική κρατική αμοιβή Αρχιμουφτή και Μουφτήδων
        -Τη διάκριση των Μουφτήδων σε τρεις τάξεις Α, Β και Γ
        -Τον καθορισμό του αριθμού, της τάξης και της περιφέρειας των Μουφτειών με Βασιλικό Διάταγμα και
        -Την ίδρυση στην Αθήνα Ιερατικής Μουσουλμανικής Σχολής συντηρούμενη από το Κράτος για τη μόρφωση Μουφτήδων και Ιεροδικών.
    Μέχρι τον Ιούλιο του 1920 ολοκληρώνεται η απελευθέρωση τόσο της Δυτικής όσο και της Ανατολικής Θράκης μέχρι τα υψώματα της Τσατάλτζας προ των θυρών της Κωνσταντινούπολης. Τότε η ενιαία Θράκη αποτελεί τμήμα της Ελλάδας ως Γενική Διοίκηση με πρωτεύουσα την Αδριανούπολη απαρτιζόμενη από έξι νομούς: Αδριανουπόλεως, Έβρου, Καλλιπόλεως, Ραιδεστού, Ροδόπης και Σαράντα Εκκλησιών. Το καθεστώς αυτό εδραιώνεται λίγο αργότερα με τη Συνθήκη των Σεβρών (10 Αυγούστου 1920).
    Ο πρώτος Γενικός Διοικητής Θράκης Αντ. Σαχτούρης απευθύνει από την Αδριανούπολη φιλελεύθερο διάγγελμα προς όλους τους Θρακιώτες ανεξαρτήτου φυλής και θρησκεύματος περί ισονομίας και ισοπολιτείας και υπόσχεται δε μεταξύ άλλων ότι «τα ήθη και έθιμα έσσονται σεβαστά, η δε θρησκευτική και εκπαιδευτική αυτών ελευθερία πλήρης».

    Ήταν τόση η απήχηση της συνετής διοίκησης, ώστε στις εκλογές του ελληνικού κράτους της 1ης Νοεμβρίου 1920 να εκλεγούν 20 μουσουλμάνοι, 1 ισραηλίτης, 1 αρμένιος και 30 Έλληνες βουλευτές, οι οποίοι αντιπροσώπευαν την ενιαία Θράκη στην Ελληνική Βουλή. Ο σεβασμός δε της θρησκευτικής ελευθερίας αποδεικνύεται όχι μόνο από την αναγνώριση των 24 ήδη υπηρετούντων μουφτήδων αλλά και από τη χορήγηση σε αυτούς του προβλεπομένου μισθού σε εφαρμογή του Ν. 2345/1920.

    Τα προαναφερθέντα γεγονότα περί μουφτήδων αποτέλεσαν μια παρένθεση και η πλήρης εφαρμογή του Ν.2345/1920 με την πάροδο του χρόνου ατόνησε, γιατί όλα ανατρέπονται μετά τη Μικρασιατική καταστροφή του 1922 και κυρίως μετά την ανταλλαγή πληθυσμών Ελλάδας –Τουρκίας με κριτήριο τη θρησκεία.

    Ύστερα από την κατάργηση του Σειχ–ουλ-ισλαμάτου με την επικράτηση του Κεμαλισμού στην Τουρκία, η προβλεπόμενη θέση του Αρχιμουφτή δεν πληρώθηκε ποτέ. Ο τελευταίος Σεϊχ-ουλ-ισλμαλατος Μουσταφά Σαμπρί ζούσε εξόριστος στην Ελλάδα (Ξάνθη) από το 1922. Μετά από συνεχείς πιέσεις από το 1927 της Τουρκίας, η Ελλάδα τον εκδιώχνει τελικά το 1930, ως δείγμα καλής θέλησης κατά την προσπάθεια ενδυνάμωσης της Ελληνοτουρκικής φιλίας και αυτός καταφεύγει στην Αίγυπτο. Η Τουρκία κατά τις διαπραγματεύσεις για τη συνομολόγηση του Ελληνοτουρκικού συμφώνου Φιλίας της 30ης Οκτωβρίου 1930 (Ελευθέριος Βενιζέλος-Κεμάλ Ατατούρκ) δε θέτει καν θέμα Μουφτή.
1928 ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΔΩΔΕΚΑ (12) ΜΟΥΦΤΕΙΩΝ

    Το 1928 με Πρόεδρο Δημοκρατίας τον Παύλο Κουντουριώτη, πρωθυπουργό τον Αλέξανδρο Ζαΐμη και υπουργό Παιδείας και Θρησκευμάτων το Θεολόγο Νικολούδη και σε εκτέλεση των προβλεπόμενων από το άρθρο 8 του Ν.2345/1923 εκδίδεται ΠΔ (ΦΕΚ Α τευχ.5 2/1/1928) δημιουργίας δέκα (10) Μουφτειών.   Συγκεκριμένα:
        Α Τάξεως 2 Μουφτείες: Ιωαννίνων και Κομοτηνής
        Β Τάξεως 5 Μουφτείες: Παραμυθιάς, Αλεξανδρούπόλης, Ξάνθης, Διδυμότειχου και Θεσσαλονίκης (Κιρκασίων)
        Γ Τάξεως 3 Μουφτείες: Λαγκαδά, Μαργαριτίου και Σουφλίου.

    Το ίδιο έτος με νέο ΠΔ (ΦΕΚ Α τευχ. 50 3/4/1928) οι Μουφτείες γίνονται δώδεκα (12) με δύο νέες Μουφτείες Β Τάξεως Ηγουμενίτσας και Φιλιατών.

1947 ΕΝΩΣΗ ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΩΝ ΜΕ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

    Στις 10 Φεβρουαρίου 1947 υπογράφεται στο Παρίσι συνθήκη ειρήνης μεταξύ των Συνασπισμένων Δυνάμεων (22 χώρες συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας) και της Ιταλίας η οποία κυρώνεται από την Ελλάδα με το ΝΔ 423/1947 (ΦΕΚ 226 Α 22 /10/1947). Με τη συνθήκη αυτή η Ιταλία εκχωρεί στην Ελλάδα με πλήρη κυριότητα τα νησιά της Δωδεκάνησου και τις παρακείμενες νησίδες.
    Στο άρθρο 19 της άνω συνθήκης αναφέρονται οι υποχρεώσεις του κράτους στο οποίο εκχωρούνται εδάφη από την Ιταλία ( όπως και η περίπτωση Δωδεκανήσων) σε θέματα Ιθαγένειας, Πολιτικών και Αστικών Δικαιωμάτων, «Συμφώνως προς τους θεμελιώδεις αυτού Νόμους άνευ διακρίσεως φυλής, φύλου, γλώσσης ή θρησκείας…» δηλαδή τήρηση γενικά των βασικών αρχών του διεθνούς δικαίου.
    Στη συνθήκη αυτή δε συμμετέχει η Τουρκία και ουδεμία ιδιαίτερη αναφορά γίνεται για μουσουλμανική μειονότητα και Μουφτή. Επομένως κανένα ενδιαφέρον δε δικαιούται να έχει η Τουρκία για οποιοδήποτε θέμα επί της Δωδεκανήσου. Μάλιστα ο προϋπάρχων της εκχωρήσεως των Δωδεκανήσων Μουφτής της Ρόδου ουδέποτε αναγνωρίσθηκε από το Ελληνικό κράτος και μετά το θάνατό του το 1974 δεν αντικαταστάθηκε.

1952 ΤΡΕΙΣ (3) ΜΟΥΦΤΕΙΕΣ

    Τελικά επειδή εξέλειπαν οι λόγοι υπάρξεως των δώδεκα Μουφτειών και πάντοτε βάσει του Ν. 2345/1920 που αναφέρει ότι;     «ο αριθμός, η τάξις και η περιφέρεια των εν τω Κράτει Μουφτειών καθορίζονται δια Βασιλικού Διατάγματος» εκδίδεται στις 9/12/1952 ΒΔ (ΦΕΚ Α τευχ.5 9-1-1953 Πρωθυπουργός Αλέξανδρος Παπάγος και Υπουργός Θρησκευμάτων και Παιδείας Κων. Καλλίας) στο οποίο καθορίζονται οι περιφέρειες τριών Μουφτειών και ο βαθμός του αντίστοιχου Μουφτή ως Δημοσίου Υπαλλήλου ως εξής:
        α. Μία θέση Μουφτή Κομοτηνής επί βαθμό 8ο (Γραμματέας Β΄)
        β. Μία θέση Μουφτή Ξάνθης επί βαθμό 9ο (Ακολούθου)
        γ. Μία θέση Μουφτή Διδυμότειχου επί βαθμό 9ο (Ακολούθου)
    Η θέση των περιφερειών ισχύει μέχρι σήμερα.

1991 ΝΕΟΣ ΝΟΜΟΣ ΜΟΥΦΤΕΙΩΝ ΘΡΑΚΗΣ

    Κατά την δεκαετία του 1980 μια μερίδα μουσουλμάνων της Θράκης επικαλούμενοι την ελευθερία της θρησκευτικής λατρείας και παρακινούμενη από το Τουρκικό Προξενείο της Κομοτηνής, ζητά οι Μουφτήδες να μη διορίζονται από το κράτος αλλά να εκλέγονται με ψηφοφορία βάσει του Ν.2345/1920, ο οποίος όπως προαναφέρθηκε ουδέποτε εφαρμόσθηκε.
    Ειδικά μετά το θάνατο των γηραιών διορισμένων μουφτήδων Ξάνθης και Κομοτηνής το θέμα εκλογής μουφτήδων αρχίζει να παρουσιάζει έντονη κινητικότητα, υποστηριζόμενο φανερά πλέον από το Τουρκικό Προξενείο της Κομοτηνής, τους μουσουλμάνους βουλευτές της Θράκης και την Άγκυρα.
    Η έντονη πλέον πρόθεση μερίδας του μουσουλμανικού κόσμου της Θράκης να προχωρήσει σε εκλογές για ανάδειξη μουφτήδων, αναγκάζει την κυβέρνηση, για να προλάβει τις εξελίξεις, να εκδώσει την 24/12/1990 Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου περί «Μουσουλμάνων Θρησκευτικών Λειτουργών» η οποία Πράξη λόγω του επείγοντος καταχωρείται αυθημερόν στο ΦΕΚ Α υπ αριθμ. 5/1990 με υπογραφή Προέδρου Δημοκρατίας Κωνσταντίνου Καραμανλή, Πρωθυπουργού Κωνσταντίνου Μητσοτάκη, Υπουργού Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων Βασίλειου Κοντογιαννόπουλου, Εξωτερικών Αντώνιου Σαμαρά κ.α. Το ΠΔ κυρώνεται με τον ψηφισθέντα από τη Βουλή Ν.1920/1991 (ΦΕΚ Α υπ αριθμ. 11 4/2/1991).
    Σύμφωνα με το νόμο αυτό:
        - Καταργείται ο επί 70 χρόνια προαναφερθείς «προσωρινός» Ν. 2345/1920 και κάθε άλλη διάταξη για θέματα που ρυθμίζονταν με αυτό το νόμο.
        - Οι Μουφτήδες διορίζονται και είναι Δημόσιοι Υπάλληλοι με βαθμό και αποδοχές Γενικού Διευθυντή.
        - Οι Μουφτείες θεωρούνται δημόσιες υπηρεσίες και αλληλογραφούν στην επίσημη γλώσσα του κράτους.
        - Ο αριθμός και οι περιφέρειες των Μουφτειών μεταβάλλονται με ΠΔ
        - Στην ειδική Παιδαγωγική Ακαδημία Θεσσαλονίκης ιδρύεται Ιερατικό Μουσουλμανικό τμήμα για εκπαίδευση Θρησκευτικών λειτουργών και το σημαντικότερο,
        - «Ο Μουφτής ασκεί στην περιφέρειά του τα καθήκοντα που προβλέπονται από τις διατάξεις της παρούσης καθώς και τα θρησκευτικά καθήκοντα που απορρέουν από τον Ιερό Μουσουλμανικό Νόμο», (άρθρο 5).

    Δηλαδή αναγνωρίζεται με νόμο το δικαίωμα του Μουφτή να είναι ιεροδικαστής εφαρμόζοντας την «σαρία» κατά παράβαση του Ελληνικού Συντάγματος.

2018 ΣΥΝΤΑΞΙΟΔΟΤΗΣΗ ΜΟΥΦΤHΔΩΝ ΚΟΜΟΤΗΝΗΣ ΚΑΙ ΞΑΝΘΗΣ
    Τον Αύγουστο του 2018 μια σημαντική αλλαγή γίνεται στο θέμα των Μουφτήδων της Θράκης. Συγκεκριμένα με τον Νόμο 4559/2018 Άρθρο 48 παρ.4 (ΦΕΚ Α τ.142/03.08.2018 Πρόεδρος Δημοκρατίας

Προκόπης Παυλόπουλος και Υπουργός Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων Κωνσταντίνος Γαβρόγλου) «οι Μουφτήδες και οι Τοποτηρητές Μουφτήδες αποχωρούν υποχρεωτικά από την υπηρεσία μόλις συμπληρώσουν το 67ο έτος της ηλικίας τους, θεωρουμένης σε κάθε περίπτωση ως ημερομηνίας συμπλήρωσης του ορίου αυτού η 30η Ιουνίου του έτους αποχώρησης», με αποτέλεσμα την άμεση αντικατάσταση των δύο βασικών Μουφτήδων της Ελλάδος, δηλαδή της Κομοτηνής και της Ξάνθης.
    Σημειωτέον ότι από το 1949 μέχρι σήμερα μόνον τρία πρόσωπα ανά Μουφτεία έχουν αναλάβει τα συγκεκριμένα καθήκοντα: Στη Μουφτεία Κομοτηνής ο Χατζή Χαφούζ Χουσεΐν Μουσταφά (1949-1985), ο Ρουστού Ετέμ, ως τοποτηρητής από τον Ιούνιο μέχρι τον Δεκέμβριο του 1985 και ο Μέτσο Τζεμαλί (1985-2018) και στη Μουφτεία Ξάνθης ο Μουσταφά Χιλμή Αγγά (1949-1989), ο Μεχμέτ Εμίν Αγγά, ως τοποτηρητής (1990-1991), και ο Μεχμέτ Εμίν Σινίκογλου (1991-2018).
    Σε εφαρμογή του Νόμου «βιαίας» συνταξιοδοτήσεως των Μουφτήδων, η Αποκεντρωμένη Διοίκηση Μακεδονίας Θράκης, με τις υπ’ αριθμ 14475 και 14478 της 16ης Αυγούστου 2018 αποφάσεις της, αναθέτει, προσωρινά και μέχρις αναλήψεως καθηκόντων από διορισμένους Μουφτήδες, τα καθήκοντα Τοποτηρητή στις Μουφτείες Κομοτηνής και Ξάνθης στους Τζιχάτ Χαλήμ του Μπιλάλ και Μπιλάλ Καρά Χαλήμ του Μπεχρή, αντιστοίχως.

    Η ενέργεια της ξαφνικής αλλά και εσπευσμένης συνταξιοδότησης και αντικατάστασης των δύο Μουφτήδων Κομοτηνής και Ξάνθης σχολιάστηκε:
        α. Από μια μερίδα της κοινής γνώμης ως ένα γεγονός συνδεόμενο με την αιφνιδιαστική απελευθέρωση στις 14 Αυγούστου 2018 των δύο Ελλήνων στρατιωτικών, οι οποίοι είχαν συλληφθεί από τους Τούρκους στην παραμεθόριο περιοχή της Καστανιάς του Έβρου την 1η Μαρτίου 2018, και
        β. Από τους δυο εκτάκτως συνταξιοδοτηθέντες Μουφτήδες Τζεμαλή Κομοτηνής και Σινίκογλου Ξάνθης με την έκδοση του παρακάτω Δελτίου Τύπου στις 12 Σεπτεμβρίου 2018:

    «Η Κυβέρνηση αποφάσισε πρόσφατα, όπως είναι ευρύτερα γνωστό, την παύση από τα καθήκοντά μας ως θρησκευτικών λειτουργών της Μουσουλμανικής Θρησκευτικής Κοινότητας της πατρίδας μας. Τα καθήκοντά μας, που ασκούμε επί δεκαετίες, ως διακονία και όχι ως προς κατ’ εξουσιασμό των ομοθρήσκων μας, χάριν των συμφερόντων της μουσουλμανικής μειονότητας και της Πατρίδας μας. Πρόκειται για ιστορικά πρωτόγνωρη ενέργεια, η οποία θέτει σε σοβαρή διακινδύνευση τα εθνικά συμφέροντα στην ευαίσθητη περιοχή της Θράκης, ενώ παράλληλα παραβιάζει, κατά την άποψή μας, ευθέως τη θρησκευτική ελευθερία της Μουσουλμανικής Θρησκευτικής Κοινότητας. Η καθαίρεσή μας αποτελεί, δίχως αμφιβολία, προϊόν διαπραγμάτευσης της Κυβέρνησης με την ηγεσία της γειτονικής χώρας και αποτελεί απαράδεκτο συμβιβασμό που υπονομεύει το εθνικό συμφέρον

    Τις πολιτικά και θρησκευτικά ανεπίτρεπτες αυτές αποφάσεις για την απόλυσή μας αναγκαστήκαμε να προσβάλουμε, μέσω ειδικευμένης στα αντικείμενα αυτά Δικηγορικής Εταιρείας, ενώπιον του Συμβουλίου της Επικρατείας με άσκηση αιτήσεων ακυρώσεως. Είμαστε εξάλλου υποχρεωμένοι να αναδείξουμε το ζήτημα στα αρμόδια όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δεδομένου ότι η παύση μας προσβάλλει, επιπλέον, κατά την ορθότερη άποψη, το ενωσιακό δίκαιο και κυρίως την Οδηγία 2000/78/ΕΚ για την ίση μεταχείριση στην απασχόληση και την εργασία».

(ΦΩΤΟ 6)

ΕΠΙΜΕΤΡΟ

    Η αδράνεια, η ατολμία αλλά και η ευθυνοφοβία της κρατικής εξουσίας για έγκαιρη αντιμετώπιση και λύση του προβλήματος, δηλαδή του δικαιώματος ελευθερίας της θρησκευτικής λατρείας της ελληνικής μουσουλμανικής μειονότητας της Θράκης χωρίς όμως να παραβιάζονται οι αρχές της ισοπολιτείας και της ισονομίας όλων των Ελλήνων ανεξαρτήτου φύλου, φυλής, γλώσσας και θρησκείας. άφησαν ένα μεγάλο κενό που το εκμεταλλεύτηκε μια μερίδα μουσουλμάνων, οι οποίοι υποστηριζόμενοι και καθοδηγούμενοι από το Τουρκικό Προξενείο Κομοτηνής, τους Έλληνες μουσουλμάνους Βουλευτές αλλά και την Άγκυρα να πετύχουν ένα μέρος της μουσουλμανικής μειονότητας να παρουσιάζεται ως τουρκική, κατά παράβαση της Συνθήκης της Λωζάνης και να επιβάλουν την εφαρμογή του Ιερού Μουσουλμανικού Νόμου (Σαρία).

    Ο προαναφερθείς Ν.1920/1991 όχι μόνο δεν έδωσε λύση στα προβλήματα που είχαν δημιουργήσει οι παλαιότερες νομοθεσίες για τις σχέσεις Μουσουλμάνων Θρησκευτικών Λειτουργών και κράτους αλλά περιέπλεξε ακόμη περισσότερο το πρόβλημα, ιδίως μετά τη δικαίωση από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο μιας ολιγάριθμης μερίδας μουσουλμάνων να δεχθούν ως «ιδιώτη Μουφτή» αυτόν που εξέλεξαν δια ανατάσεως της χειρός κατά τη διάρκεια προσευχής Παρασκευής σε τζαμί. Οι ιδιώτες Μουφτήδες που επεκράτησε να ονομάζονται «ψευδομουφτήδες», αν και δεν κατέχουν θέση δημόσιου λειτουργού και ως εκ τούτου δεν έχουν δικαίωμα δικαιοπραξιών, έχουν αναπτύξει έντονη δραστηριότητα τόσο στο εσωτερικό της χώρας όσο και στο εξωτερικό παρουσιαζόμενοι ως «Τούρκοι Μουφτήδες» και υποστηρικτές του παλαιομουσουλμανισμού».

    Μάλιστα στη Διάσκεψη Θρησκευτικού Τουρισμού που οργανώθηκε στην Τουρκία 23-24 Νοεμβρίου 2010 μετείχαν από τη Δυτική Θράκη οι δύο «εκλεγμένοι» Μουφτήδες Κομοτηνής και Ξάνθης, οι οποίοι φρόντισαν μετά το πέρας της διασκέψεως να φωτογραφηθούν με τον Οικουμενικό Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίο και η φωτογραφία τους να δημοσιευθεί στα Διεθνή και Τουρκικά ΜΜΕ, προκειμένου να εδραιώσουν τη θέση τους στη διεθνή γνώμη.

(ΦΩΤΟ-4)
    Κατά την πρόσφατη επίσημη επίσκεψή του ο Πρόεδρος της Τουρκικής Δημοκρατίας κ. Ερντογάν (7-8 Δεκεμβρίου 2017) όχι μόνο συναντήθηκε με τους «Ψευδομουφτήδες» στη Θράκη αλλά στις επίσημες συναντήσεις του με τον Έλληνα Πρόεδρο της Δημοκρατίας και τον Πρωθυπουργό έθεσε θέμα όχι μόνο Μουφτήδων αλλά και Αρχιμουφτή, εξισώνοντας έμμεσα την εκλογή τους με την εκλογή του Οικουμενικού Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως, παραβιάζοντας με αυτό τον τρόπο διεθνή θεμελιώδη αρχή της μη επεμβάσεως στα εσωτερικά ξένης χώρας.
(ΦΩΤΟ-5)
    Μετά την επίσκεψη του Τούρκου Πρόεδρου στην Ελλάδα, η κυβέρνηση έσπευσε να προαναγγείλει την πρόθεσή της να ικανοποιήσει κατά κάποιον τρόπο τις μακρόχρονες πιέσεις της Άγκυρας για το θέμα Μουφτήδων, ώστε να μην υπάρχει διαταραχή των σχέσεων κράτους και Μουφτήδων.

    Τελικά ψηφίζεται ο Ν 4511/2018 (ΦΕΚ Α υπ αριθ. 2 15/1/2018) ο οποίος τροποποιεί ορισμένα άρθρα του ισχύοντος Ν.1920/1991, προκειμένου να βρεθεί μία «μέση λύση» μεταξύ «σαρίας» και ελληνικής νομοθεσίας.    Με το νόμο αυτό δεν αλλάζουν οι θέσεις και ο αριθμός των Μουφτειών (Ξάνθη, Κομοτηνή, Διδυμότειχο), ούτε η διαδικασία διορισμού των Μουφτήδων.

    Για την εκδίκαση όμως των προβλεπόμενων υποθέσεων από το Μουφτή, με το νόμο αυτό απαιτείται τα διάδικα μέρη να υποβάλουν αίτηση ενώπιον του Μουφτή ότι δέχονται η υπόθεσή τους να εξεταστεί βάσει του Ιερού Μουσουλμανικού Νόμου (σαρία), ειδάλλως αν και ένας από τα διάδικα μέρη δε συμφωνεί η εκδίκαση θα γίνεται στα αστικά δικαστήρια, όπως προβλέπει η ελληνική νομοθεσία. Επίσης σε περίπτωση κληρονομίας για να εξεταστεί το θέμα από το Μουφτή, ο διαθέτης θα πρέπει να έχει συντάξει ενώπιον συμβολαιογράφου δήλωση τελευταίας βούλησης κατά τον τύπο δημόσιας διαθήκης με αποκλειστικό περιεχόμενό της τη ρητή επιθυμία του να υπαχθεί η κληρονομική του διαδοχή στον Ιερό Μουσουλμανικό Νόμο.
    Η διαδικασία διορισμού Μουφτή παραμένει η ισχύουσα από το Ν1920/1991, κινείται δε από τον κατά τόπο αρμόδιο Νομάρχη, ο οποίος και αναλαμβάνει να φέρει εις πέρας την ανάδειξή του.
    Οι προϋποθέσεις υποβολής υποψηφιότητας για τη θέση του Μουφτή είναι οι εξής:
        1. Κατοχή Ελληνικής ιθαγένειας.
        2. Μουσουλμανική πίστη
        3. Κατοχή πτυχίου ανώτατης ισλαμικής σχολής (ημεδαπής που δεν υπάρχει σήμερα ή αλλοδαπής) ή κατοχή διπλώματος Ιτζαζέτ Ναμέ ή προϋπηρεσία ως Ιμάμης τουλάχιστον επί μία δεκαετία.
        4. Διάκριση για το ήθος και τη θεολογική του κατάρτιση.
        5. Να μη συντρέχουν τα κωλύματα διορισμού των άρθρων 21-23 του υπαλληλικού κώδικα,

    Την υποψηφιότητα εξετάζει σε πρώτο βαθμό ενδεκαμελής επιτροπή με πρόεδρο το Νομάρχη, συντάσσει πρακτικό το οποίο υποβάλλεται στον Υπουργό Παιδείας και Θρησκευμάτων, ο οποίος και επιλέγει τον επικρατέστερο κυρίως από προσόντα ήθους και θεολογικής κατάρτισης για να επακολουθήσει διορισμός με ΠΔ.

    Σήμερα στη Θράκη υπάρχουν:
   Τρεις διορισμένοι Τοποτηρητές Μουφτήδες.
- Τζιχάτ Χαλήμ του Μπιλάλ στη Μουφτεία Κομοτηνής
- Μπιλάλ Καρά Χαλήμ του Μπεχρή στη Μουφτεία Ξάνθης.
- Οσμάν Χαμζά του Αλή Οσμάν στη Μουφτεία Διδυμοτείχου, διορισμένος το 2017 από τον υπουργό Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων.
   Δύο «εκλεγέντες» ιδιώτες «ψευδομουφτήδες».
- Ισμαήλ Σερήφ ιδιώτης Μουφτής στην Κομοτηνή
- Αχμέτ Μετέ ιδιώτης Μουφτής στην Ξάνθη.

    Η επιμονή της Άγκυρας για εκλογή των Μουφτήδων αποβλέπει στον έλεγχο της μουσουλμανικής μειονότητας της Θράκης και γιατί όχι σε δεύτερο στάδιο και των αλλοδαπών μουσουλμάνων σε όλη την χώρα μέσω της θρησκείας, διότι ελέγχοντας τους Μουφτήδες μπορεί να ελέγχει τους ιμάμηδες και μέσω αυτών τους πιστούς σε κάθε γειτονιά και χωριό.

    Το πρόβλημα όμως είναι πολύπλοκο αφού υπεισέρχονται πολλοί παράγοντες, διεθνείς συμβάσεις και συμφωνίες, νόμοι, ήθη και έθιμα, Ιερός Μουσουλμανικός Νόμος, το διαφορετικό κοινωνικό- οικονομικό-μορφωτικό επίπεδο και γλώσσα των τριών κατηγοριών μουσουλμάνων Θράκης (Τουρκογενείς, Πομάκοι και Ρομά «Αθίγγανοι») που δεν επιλύεται απλά με την ψήφιση ενός νόμου αν δεν ληφθούν υπόψη τρεις βασικοί παράγοντες:

    Πρώτος, η καθημερινή αλλαγή της σύνθεσης του πληθυσμού της χώρας, κυρίως στα μεγάλα αστικά κέντρα με την εγκατάσταση μεγάλου αριθμού μουσουλμάνων «προσφύγων» από Ασία και Αφρική.

    Δεύτερος, η εφαρμογή του Συντάγματος (άρθρο 4) σύμφωνα με το οποίο «οι Έλληνες είναι όλοι ίσοι ενώπιον του νόμου και οι Έλληνες και οι Ελληνίδες έχουν ίσα δικαιώματα και υποχρεώσεις» θέματα που δεν αναγνωρίζει ο Ιερός Μουσουλμανικός Νόμος (σαρία) και
    Τρίτος, η τήρηση από την Ελλάδα, ως χώρα της Ε.Ε., όλων των Ευρωπαϊκών υποχρεώσεών της που απορρέουν από την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την «Προστασία των Δικαιωμάτων των Ανθρώπων (ΕΣΔΑ)», βάσει της οποίας όλοι είναι ίσοι ανεξαρτήτως φύλου, φυλής, γλώσσας και θρησκείας, προκειμένου να μην εκτίθεται η Ελλάδα κατά την προσφυγή μουσουλμάνων στο Ευρωπαϊκό δικαστήριο (Στρασβούργο) όταν πιστεύουν ότι αδικούνται με την εφαρμογή του Ιερού Μουσουλμανικού Νόμου.

Αθήνα 20 Φεβρουαρίου 2019
*Υποστράτηγος ε.α. Σπυρίδων Δ. Κουρκούμπας
Μέλος Ελληνικού Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών (ΕΛ.Ι.Σ.ΜΕ)

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Ο ΘΕΣΜΟΣ ΤΟΥ ΜΟΥΦΤΗ. Διπλωματική εργασία μεταπτυχιακής φοιτήτριας Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Αικατερίνης Σμαροπούλου.
2. Ο ΘΕΣΜΟΣ ΤΟΥ ΜΟΥΦΤΗ ΚΑΙ Ο ΙΕΡΟΣ ΝΟΜΟΣ ΤΟΥ ΙΣΛΑΜ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΝΝΟΜΟ ΤΑΞΗ. Μεταπτυχιακή εργασία φοιτητού Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης Βασιλείου Κουφογιάννη.
3. ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ ΚΑΙ ΕΚΛΟΓΙΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΤΗΣ ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΙΚΗΣ ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΑΣ ΣΤΗ ΔΥΤΙΚΗ ΘΡΑΚΗ 1923-1955 Άρθρο Ηλία Νικολακόπουλου ejournals.epublishing.ekt.gr/index.php/deltiokms/article/viewFile/2618/2383.pdf
4. ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ Σάββατο 23 -Κυριακή 24 Δεκεμβρίου 2017
5. ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΟ ΒΗΜΑ Κυριακή 24 Δεκεμβρίου 2017
6. ΟΙ ΑΝΑΦΕΡΟΜΕΝΕΣ ΣΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΣΥΝΘΗΚΕΣ –ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΑ
7. ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ-ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ ΚΑΙ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ Εκδόσεως ΓΕΣ/1980 Ταξιάρχου Χαραλ. Γ. Νικολάου
8. Ο ΘΕΣΜΟΣ ΤΟΥ ΜΟΥΦΤΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΑΙ ΑΛΛΟΔΑΠΗ ΕΝΝΟΜΟ ΤΑΞΗ Σταμάτη Χρ. Γεογούλη Εκδόσεις Σάκουλα 1993
9. ΟΙ ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΜΟΥΦΤΗ ΚΑΙ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ Ζαφείρη Μέκου Εκδόσεις Σάκουλα 1991
10. Η ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΙΚΗ ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΘΡΑΚΗΣ Νεοφύτου Γονατά και Παρασκευά Κυλωνιάδη Κομοτηνή 1985Άρθρο Άγγελου Συρίγου. Αναπληρωτής Καθηγητης Πάντειου Πανεπιστημίου Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών.
11. ΟΙ ΑΝΑΦΕΡΟΜΕΝΟΙ ΝΟΜΟΙ , ΒΔ ΚΑΙ ΠΔ στο κείμενο.
12. Αρθογραφία Άγγελου Συρίγου αναπληρωτή καθηγητού του Διεθνούς Δικαίου και της Εξωτερικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.