Η Αμφίπολη
που ιδρύθηκε παρά των Μακεδόνων Ηδονών,
κατακτήθηκε το 430 π.Χ. από
τους Αθηναίους από τον στρατηγό Άγνωνα. Το 422 π.Χ. περιήλθε στην Σπάρτη μετά σφοδρή
μάχη μεταξύ Αθηναίων και Σπαρτιατών κατά την οποία σκοτώθηκε και ο αρχηγός των
Σπαρτιατών Βρασίδας και ο αντίπαλός του στρατηγός των
Αθηναίων Κλέων ο
δημαγωγός. Ανακτήθηκε από τους Αθηναίους με τη συνθήκη του Νικιείου παραμένοντας
ουσιαστικά ελεύθερη μέχρι το 357 π.Χ. που καταλήφθηκε από
τον Φίλιππο τον Β΄, της Μακεδονίας.
Εξακολούθησε να είναι σημαίνουσα πόλη της Ρωμαϊκής και Βυζαντινής αυτοκρατορίας
που παρήκμασε ιστορικά ακόμα και φυσικά κατά τον μεσαίωνα.
Η αρχαιολογική έρευνα έχει αποκαλύψει
ερείπια ανθρώπινης εγκατάστασης που χρονολογούνται γύρω στο 3.000 π.Χ. Εξαιτίας της στρατηγικής της θέσης
η περιοχή είχε οχυρωθεί από πολύ νωρίς Το 480
π.Χ. ο Ξέρξης περνώντας από
την περιοχή έθαψε ζωντανούς εννέα νεαρούς άντρες και εννέα παρθένες ως θυσία σε
ποτάμιο θεό. Ένα χρόνο μετά στην Αμφίπολη ο βασιλιάς της Μακεδονίας Αλέξανδρος Α΄ νίκησε τα υπολείμματα του
στρατού του Ξέρξη.
Τον 5ο αιώνα
π.Χ. ήταν τότε που οι Αθηναίοι προσπάθησαν να αποικίσουν για πρώτη
φορά στην Αμφίπολη. Η περιοχή είχε σημαντικές πρώτες ύλες όπως ο χρυσός και ο άργυρος του
Παγγαίου, όπως επίσης και πυκνά δάση ενώ ταυτόχρονα βρισκόταν δίπλα
στην θάλασσα. Βλέποντας τα αυτά, οι Αθηναίοι θέλησαν να πάρουν την περιοχή με
την πρώτη τους προσπάθεια να γίνεται το 465 π.Χ.
και τελικά απέτυχε.
Θράκες πελταστές συνέτριψαν στον Δραβήσκο την οπλιτική φάλαγγα 2.500-3.000
Αθηναίων αποίκων της πόλης των Εννέα Οδών, οι οποίοι προχωρούσαν στη θρακική
ενδοχώρα με σκοπό την κατάληψη των προσοδοφόρων χρυσωρυχείων της. Η Αθήνα
επανήλθε την εποχή του Περικλή, το 437 π.Χ., ιδρύοντας την Αμφίπολη. Σύμφωνα με
τον Θουκυδίδη η πόλη ονομάστηκε έτσι
επειδή ο ποταμός Στρυμόνας ρέει γύρω από την πόλη περιβάλλοντάς την, αλλά για
την ετυμολογία υπάρχουν και άλλες θεωρίες.
Στη συνέχεια η Αμφίπολη έγινε η κύρια βάση
των Αθηναίων στην Θράκη και στόχος των Σπαρτιατών. Κατά την διάρκεια του
Πελοποννησιακού πολέμου οι Σπαρτιάτες κατέλαβαν την πόλη. Για την σωτηρία της
πόλης στάλθηκε από τους Αθηναίους μία αποστολή υπό την ηγεσία του Θουκυδίδη (του μετέπειτα ιστορικού).
Η αποστολή απέτυχε, γεγονός που οδήγησε τον
Θουκυδίδη στην εξορία. Στην συνέχεια
στάλθηκε ο Κλέων ο οποίος σκοτώθηκε
κατά τη μάχη της Αμφίπολης, μίας σφοδρής σύγκρουσης στην οποία βρήκε τον θάνατο
και ο Σπαρτιάτης στρατηγός Βρασίδας. Με
την Ειρήνη του Νικία ή Νικίειο,
η Σπάρτη δεσμευόταν να αποδώσει την Αμφίπολη στην Αθήνα, κάτι που δεν έγινε και
αποτέλεσε σημείο νέων τριβών και ένα από τα θέματα που στάθηκαν αιτία να
παραβιαστεί η ειρήνη και να ξαναρχίσει ο Πελοποννησιακός Πόλεμος.
Οι Αθηναίοι δεν κατάφεραν να ανακαταλάβουν
την πόλη ποτέ ξανά και η τελευταία τους προσπάθεια έγινε το 358 π.Χ. Ένα χρόνο μετά, η πόλη καταλήφθηκε
από τον Φίλιππο που φρόντισε να
μεταφέρει ένα μεγάλο αριθμό υπηκόων του για να αλλάξει τη σύσταση του πληθυσμού
προς όφελός του.
Την περίοδο του Μεγάλου Αλεξάνδρου η Αμφίπολη και το επίνειό της στο Αιγαίο
είχαν εξελιχθεί σε πολύ σημαντική ναυτική βάση των Μακεδόνων, και γενέτειρα
τριών σημαντικών ναυάρχων, του Νέαρχου,
του Ανδροσθένη και του Λαομέδοντα. Από εκεί ξεκίνησε και ο στόλος
του Μεγάλου Αλεξάνδρου για την Ασία.
Στην ελληνιστική εποχή, άποικοι από την πόλη ίδρυσαν -με προτροπή του Σελεύκου- μια ομώνυμη πόλη στις όχθες του Ευφράτη,
επί της παλαιοτέρας αραμαϊκής Θαψάκου.
Με την πτώση του Μακεδονικού Βασιλείου από τους Ρωμαίους η
Αμφίπολη έγινε μέρος της Ρωμαϊκής
Αυτοκρατορίας. Η πόλη ορίστηκε πρωτεύουσα μίας από τις τέσσερις
διοικητικές περιφέρεις στις οποία χώρισαν οι Ρωμαίοι την Μακεδονία, τις
επονομαζόμενες μερίδες. Η μερίδα της Αμφίπολης στην συνέχεια ενσωματώθηκε στην
επαρχία της Θράκης. Από την πόλη διερχόταν η περίφημη Εγνατία οδός.
Τα τελευταία χρόνια της αρχαιότητας η
Αμφίπολη ευνοήθηκε από την οικονομική ανάπτυξη της Μακεδονίας, κάτι που
μαρτυρούν και οι πολλές εκκλησίες της πόλης. Στην Αμφίπολη ανασκάφηκαν
εντυπωσιακές σε μέγεθος και διακόσμηση εκκλησίες του 5ου και 6ου αιώνα μ.Χ. Μετά τις επιδρομές των Σλάβων στα
τέλη του 6ου αιώνα μ.Χ. η Αμφίπολη
ερήμωσε σταδιακά για να εγκαταλειφθεί εντελώς τον 8ο
αιώνα όταν οι περισσότεροι κάτοικοι κατέφυγαν στην κοντινή
παραθαλάσσια πόλη Ηιώνα (Ἠϊών), που πλέον είχε μετονομαστεί από τους
Βυζαντινούς σε Χρυσόπολη.
Στην περιοχή έχουν βρεθεί πολλές επιτύμβιες
στήλες, αναθηματικά ανάγλυφα και αγάλματα, όπως και χρυσά κοσμήματα (στους τάφους).
Επίσης βρέθηκαν πολλά αγγεία που μαρτυρούν έντονη εμπορική κίνηση. Εκτός από τα
αρχαιότερα ευρήματα, τμήματα των αρχαίων τειχών και το ιερό της μούσας Κλειώς διασώζονται επίσης τμήματα σπιτιών της
ελληνιστικής και ρωμαϊκής εποχής. Πολλά ευρήματα εκτίθενται στο Αρχαιολογικό
Μουσείο της Αμφίπολης.
ΚΑΙ ΕΝΑ ΠΟΛΥ ΚΑΤΑΤΟΠΙΣΤΙΚΟ
ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟ ΒΙΝΤΕΟ
