Το 1919 το Α’ Σώμα Στρατού (ΣΣ) στάλθηκε, κατόπιν
αιτήματος των Συμμάχων στην «Μεσημβρινή Ρωσία»,
την σημερινή Ουκρανία δηλαδή,
για να πολεμήσει, παρά το πλευρό γαλλικών και ρωσικών «λευκών» δυνάμεων, κατά των Μπολσεβίκων.
Στο πλαίσιο αυτό οι κύριες δυνάμεις του Α’ ΣΣ αποβιβάστηκαν, σταδιακά, από την Οδησσό
μέχρι την Χερσώνα, το 2ο Σύνταγμα Πεζικού
(ΣΠ) της ΧΙΙΙ Μεραρχίας Πεζικού (ΜΠ)
αποβιβάστηκε, στις 10
Μαρτίου (παλαιό
ημερολόγιο) στην Σεβαστούπολη της Κριμαίας. Η στρατιωτική
κατάσταση που βρήκαν εκεί οι Έλληνες κάθε άλλο παρά ευχάριστη ήταν. Η χερσόνησος
της Κριμαίας συνδεόταν με την ηπειρωτική χώρα μέσω ενός ισθμού που είχε τρεις
κλάδους.
Ο εύρους 9 χλμ. ισθμός του Περεκόπ, ο δυτικότερος των τριών, ο τεχνητός,
από επιχωμάτωση κεντρικός κλάδος του Δνειπεροπετρόφσκ
και ο τρίτος κλάδος του Αραμπάτ, επίσης
τεχνητός. Μέσω αυτών των κλάδων διερχόταν όλες οι δρόμοι και σιδηροδρομικές
γραμμές που συνέδεαν την χερσόνησο με τον Βορρά.
Την άμυνα των κλάδων αυτών είχαν αναλάβει
οι «λευκές» ρωσικές δυνάμεις. Αυτές
έφεραν τον πομπώδη τίτλο «Ρωσική Εθελοντική
Στρατιά» και διέθετε δύο «μεραρχίες». Ωστόσο η
συνολική δύναμη της «στρατιάς»
δεν ξεπερνούσε τους 4.000 άνδρες. Στην Κριμαία είχε και το γαλλικό 157ο
ΣΠ που όμως αριθμούσε μόλις 500 άνδρες. Στην
Κριμαία στάθμευαν ακόμα και γερμανικά τμήματα που ανέμεναν την μεταφορά τους
στη Γερμανία.
Απέναντί τους οι δυνάμεις αυτές είχαν κατ’
αρχήν τους Μπολσεβίκους της Κριμαίας
που ήταν πολυάριθμοι, ενώ από ώρα σε ώρα αναμένονταν η εισβολή στην χερσόνησο
και άλλων μπολσεβικικών δυνάμεων που υπολογίζονταν σε τουλάχιστον 20.000 άνδρες. Οι πρώτες απόπειρες των Μπολσεβίκων να περάσουν από τον ισθμό του Περεκόπ απέτυχε χάρη στην
συνδρομή γαλλικού πολεμικού.
Το 2ο Σύνταγμα
Το 2ο ΣΠ
δεν έφτασε πλήρες στην
Σεβαστούπολη. Ο διοικητής του, αντισυνταγματάρχης Νεόκοσμος Γρηγοριάδης διέθετε το
Ι/2 και το ΙΙ/2 Τάγματα Πεζικού
(ΤΠ) χωρίς τα μεταγωγικά των λόχων πολυβόλων τους, το επιτελείο του ΙΙΙ/2 ΤΠ και τον 9ο Λόχο του και το ΧΙΙΙα
Χειρουργείο. Συνολικά το σύνταγμα
διέθετε 2.038 άνδρες, 30 δίτροχες άμαξες και 30 κτήνη με περιορισμένα
πυρομαχικά.
Στην Κριμαία ζούσαν τότε και 60.000 Έλληνες. Γεννήθηκε τότε η σκέψη διενέργειας
στρατολογίας μεταξύ τους αλλά δεν προχώρησε. Το 2ο
ΣΠ έφτασε στην πόλη σε μια στιγμή που αυτή συγκλονιζόταν από μεγάλη
απεργία στην οποία συμμετείχαν τουλάχιστον 15.000 συμπαθούντες προς τους Μπολσεβίκους. Οι Γάλλοι αδυνατούσαν να
επιβάλουν την τάξη. Έτσι με την άφιξη των Ελλήνων ο Γάλλος διοικητής
συνταγματάρχης Ρουιλέ τους διεταξε να
αναλάβουν. Και πράγματι αυτό επετεύχθη.
Συμφερούπολη και αραίωση
Στις 13 Μαρτίου η
γαλλική διοίκηση διέταξε το Ι/2 ΤΠ, υπό
τον ταγματάρχη Βασίλειο
Μητσάκο να
μεταβεί στην Συμφερούπολη όπου θα
αναλάμβανε καθήκοντα φρουράς. Έτσι και έγινε. Την επομένη όμως οι Γάλλοι
διέταξαν το τάγμα να αποστείλει τον 1ο Λόχο
(υπολοχαγός Παλάσκας Κων/νος) του ενισχυμένο με διμοιρία πολυβόλων να μεταβεί στο Τζανκόι αντικαθιστώντας «λευκές» ρωσικές δυνάμεις ώστε αυτές να
ενισχύσουν τους συμπατριώτες τους στον ισθμό.
Εκεί το ελληνικό τμήμα υπέστη τις πρώτες του απώλειες (1
νεκρός, 1 τραυματίας) σε
ενέδρα Μπολσεβίκων. Στις 15 Μαρτίου και ο 2 λόχος (υπολοχαγός
Παπαδημητρόπουλος Ιππ.)
διατάχθηκε να αναπτυχθεί στο χωριό Ταγκανάς για να φρουρεί τον σιδηροδρομικό
σταθμό. Έτσι ένα
ελληνικό τάγμα είχε κλιμακωθεί σε εύρος 100 χλμ. Στις 17 Μαρτίου αποβιβάστηκε στην Σεβαστούπολη
η 4η Διμοιρία Μεταγωγικών Αυτοκινήτων που
υπήχθη στο 2ο ΣΠ.
Μάχη Γιοσούν
Στο μεταξύ στα περάσματα στον «λαιμό» της
Κριμαίας συνέβαιναν σημαντικά γεγονότα. Στις 22 Μαρτίου εννέα
συντάγματα Μπολσεβίκων πέρασαν από τα αβαθή του Περεκόπ και
βρέθηκαν στα νώτα των 700 περίπου «λευκών» Ρώσων που φρουρούσαν τον
ισθμό.
Ο Γάλλος συνταγματάρχης Τρουσόν που είχε στο μεταξύ αναλάβει τη
διοίκηση, διέταξε τον 1ο Λόχο να
σπεύσει προς ενίσχυση των Ρώσων. Ο Λόχος αφίχθη στις 23 Μαρτίου στο Γιουσούν και ενώθηκε
με τους Ρώσους. Οι Έλληνες επιτέθηκαν και παρασύροντας με την ορμή τους και
τους Ρώσους, απώθησαν τις εμπροσθοφυλακές των Μπολσεβίκων.
Ο ελληνικός λόχος τάχθηκε στο κέντρο της
αμυντικής διάταξης έχοντας ρωσικά τμήματα στα πλευρά του. Σύντομα όμως οι Μπολσεβίκοι έτρεψαν σε φυγή τους Ρώσους στο
αριστερό πλευρό της διάταξης και το πλευρό των Ελλήνων έμεινε ακάλυπτο.
Ο υπολοχαγός Παλάσκας διέταξε υποχώρηση, αλλά ο ίδιος σκοτώθηκε. Παρά ταύτα ο λόχος υποχώρησε με τάξη με
όλο το υλικό του. Οι απώλειες ήταν βαριές (12 νεκροί, 24 τραυματίες). Αλλά και ο 2ος
Λόχος είχε διαταχθεί να κινηθεί προς το Περεκόπ.
Εκεί όμως επέπεσε σε ισχυρές δυνάμεις των Μπολσεβίκων.
Κατάφερε να υποχωρήσει μαχόμενος αλλά αποκόπηκε από το τάγμα.
Εκκένωση
Μετά τις εξελίξεις αυτές και καθώς οι
δυνάμεις των Μπολσεβίκων πλημμύριζαν
πλέον την περιοχή αποφασίστηκε η εκκένωση
της Συμφερούπολης. Οι ελληνικές δυνάμεις αποχώρησαν με τάξη. Στο
μεταξύ ο 2ο Λόχος κατάφερε επίσης να
διασωθεί με τη βοήθεια πλοίου του Πολεμικού
Ναυτικού.
Στο μεταξύ οι Μπολσεβίκοι
άρχισαν από τις 2
Απριλίου να
επιτίθενται στην Σεβαστούπολη. Το 2ο ΣΠ
που πολέμησε ουσιαστικά μόνο του αμυνόμενο
της πόλης είχε να αντιμετωπίσει πέραν των πολυάριθμων αντιπάλων
εκτός της πόλης και αυτούς εντός που έπλητταν τις ελληνικές δυνάμεις εκ των
νώτων.
Συν τοις άλλοις δε οι Έλληνες είχαν να
αντιμετωπίσουν και τους Γάλλους ναύτες που άνοιξαν πυρ εναντίον τους. Οι
Έλληνες απάντησαν στα πυρά και τραυμάτισαν τρεις Γάλλους. Η γαλλική διοίκηση
πάντως διέταξε την εκκένωση της πόλης. Το 2ο
ΣΠ αποχώρησε με απόλυτη τάξη
αποζημιώνοντας μάλιστα πολίτες λόγω επιτάξεων ή ζημιών.
Η πολιτικότατη αυτή κίνηση του
αντισυνταγματάρχη Γρηγοριάδη ενθουσίασε
τους Μπολσεβίκους που έδωσαν διαταγή να μην πλήττονται οι Έλληνες.
Το 2ο ΣΠ στις επιχειρήσεις της Κριμαίας
είχε 19 νεκρούς και 41
τραυματίες.
