Το έστειλε ο Φώτης Δονόπουλος
Γράφει ο
χρήστης του Forum του Capital Ιουλιανός
Το 1683 οι Οθωμανοί Τούρκοι πολιόρκησαν για δεύτερη φορά τη Βιέννη.
Επρόκειτο για την πιο οργανωμένη τους προσπάθεια να καταλάβουν τη χριστιανική
δυτική Ευρώπη. Ο ηγέτης της τεράστιας τουρκικής στρατιάς που ξεκίνησε από την
Αδριανούπολη με στόχο τη Βιέννη και την κατάλυση της Αυτοκρατορίας των
Αψβούργων, ο μεγάλος βεζίρης Καρά Μουσταφά
Πασά, ο επιλεγόμενος Μερζιφονλού,
διαμήνυσε στον Λεοπόλδο Ι να τον περιμένει στην κεντρική πύλη του τείχους της
Βιέννης για να του παραδώσει τα κλειδιά της πόλης και να έχει την τιμή να
αποκεφαλιστεί από τον ίδιο προσωπικά, διαφορετικά τίποτε δεν θα έμενε όρθιο στη Βιέννη που να εξέχει της
σκόνης την οποία θα σήκωναν οι οπλές των αλόγων του οθωμανικού ιππικού.
Ήταν τέτοια η εντύπωση που προκάλεσαν οι χιλιάδες τυμπανιστές οι οποίοι
προετοίμαζαν ψυχολογικά με τους πολεμικούς ρυθμούς τους τις αλλεπάλληλες
επιθέσεις των Οθωμανών, ώστε σε ανάμνηση εκείνης της πολιορκίας, πολλά χρόνια
αργότερα, ο Mozart έγραψε το περίφημο Rondo alla
Turca. Κατά κυριολεξία, η έκφραση a lla Turca αναφερόταν στον έντονο
ρυθμό των τουρκικών τυμπάνων που συνόδευαν τις επιθέσεις. Ωστόσο, η τραγική για
τους Οθωμανούς και τον ίδιο τον Καρά Μουσταφά
Πασά έκβαση της πολιορκίας προσέδωσε και μια δεύτερη σημασία στον όρο: αυτόν της λυσσαλέας επίθεσης που
καταλήγει στην άτακτη φυγή και καταστροφή του επιτιθέμενου.
Ο λόγος για τον
οποίο παρέθεσα τη σύντομη αυτή μουσικοϊστορική εισαγωγή είναι προφανής:
υπάρχουν πολλές αναλογίες ανάμεσα στην τότε μεγαλομανία και άγνοια της ζώσας
πραγματικότητας που επέδειξαν οι Οθωμανοί απέναντι στους Ευρωπαίους και στη
σημερινή μεγαλομανία ενός ακόμη θαυμαστή και επίδοξου αναβιωτή του "οθωμανικού μεγαλείου", του νυν Προέδρου
της Τουρκίας Ταγίπ Ερντογάν. Οι μέθοδοί του, τόσο πριν
όσο και μετά το αποτυχόν πραξικόπημα, κάθε άλλο παρά δημοκρατικές είναι. Η
εμφάνιση καταλόγου προγραφών με δεκάδες χιλιάδες ονόματα, ώρες μόνο μετά την
εκδήλωση του πραξικοπήματος και ενώ αυτό δεν είχε ακόμη πλήρως κατασταλεί,
αποδεικνύει, αν μη τι άλλο, ποιος ήταν ο πραγματικός κίνδυνος για την πάντοτε
εύθραυστη και υπό αναρίθμητους αστερίσκους Τουρκική Δημοκρατία. Η λαϊκή
υποστήριξη προς αυτές τις πολιτικές με την προβολή θρησκευτικών συνθημάτων που
παραπέμπουν σε μαχητές του Ισλάμ δείχνει επίσης ότι το πείραμα της εγκαθίδρυσης
ενός État laïque στον χώρο της πρώην Οθωμανικής Αυτοκρατορίας από τον Μουσταφά
Κεμάλ οδηγείται πλέον προς το άδοξο τέλος του, όπως άλλωστε και οι επί
δεκαετίες καλλιεργηθείσες στη Δύση προσδοκίες για την ενσάρκωση από την Τουρκία
της ιδέας ενός μετριοπαθούς μουσουλμανικού κράτους, το οποίο θα μπορούσε να
χρησιμοποιηθεί ως πρότυπο για τις άλλες μουσουλμανικές χώρες, στο Μαγκρέμπ και
στην Κεντρική Ασία.
Οι συνεχείς
"στροφές"
της εξωτερικής πολιτικής Ερντογάν, οι συνεχείς αλλαγές στρατηγικού
προσανατολισμού, καθώς και η ανοικτή διαφοροποίησή του από την πολιτική της
Δύσης στην Αίγυπτο, τη Λιβύη και τη Συρία, κλόνισαν τις προσδοκίες και
κατέστησαν επισφαλείς τις προβλέψεις. Με την ίδια ευκολία που νωρίτερα
κατακεραύνωνε Ρώσους και Ισραηλινούς, ο Τούρκος Πρόεδρος δεν διστάζει να
κατακεραυνώσει σήμερα Ευρωπαίους και Αμερικανούς. Δεν διστάζει ακόμη και να
εκτοξεύσει απειλές, ελάχιστα "διπλωματικές" είναι η αλήθεια, όσον αφορά τη δέσμευσή του στον
αγώνα κατά της τζιχαδιστικής τρομοκρατίας ή την από μέρους του τήρηση της
συμφωνίας με την Ευρώπη για τον έλεγχο των προσφυγικών ροών. Εάν κανείς
θεωρήσει ως εύλογες και αναμενόμενες τις ανοικτές "πιέσεις" των
Τούρκων ιθυνόντων σε βάρος της χώρας μας για το θέμα της έκδοσης των οκτώ
Τούρκων στρατιωτικών που κατέφυγαν στην Ελλάδα ζητώντας άσυλο μετά την αποτυχία
του πραξικοπήματος, τα αντίστοιχα διαβήματα της Άγκυρας έναντι της Ουάσιγκτον
για το θέμα της έκδοσης του Γκιουλέν γεννούν εύλογες απορίες. Κατά κάποιον
τρόπο, θυμίζουν τις "απαιτήσεις"
του Καρά Μουσταφά Πασά εμπρός από τις
πύλες της Βιέννης.
Όσο και αν η
κατάσταση στην Τουρκία μοιάζει πλέον πλήρως ελεγχόμενη από τον Ερντογάν και την κλίκα του, η δε δράση των
"πολιτοφυλάκων" –παράλληλα με την αφαίρεση του φύλλου συκής
του κράτους δικαίου– αποθαρρύνει κάθε αντίρρηση ή αντίσταση, η ένταση που
δημιούργησε η πρόκληση Ερντογάν στους "θεματοφύλακες"
της κεμαλικής παράδοσης παραμένει, ας μη
γελιόμαστε. Η τυχόν παράταση του καθεστώτος έκτακτης ανάγκης και της
συγκέντρωσης των τριών εξουσιών στο πρόσωπο του Προέδρου θα αναδείξει, συν τω
χρόνω, όλες τις εσωτερικές αντιφάσεις και τις σοβούσες συγκρούσεις στο
εσωτερικό της σύγχρονης τουρκικής κοινωνίας. Το μονοπώλιο της κρατικής βίας
μπορεί να τρομοκρατήσει, όχι όμως και να "σωφρονίσει". Χρειάζεται
στιβαρό πολιτικό σχέδιο εξόδου από την πολιτική και οικονομική κρίση, αν ο
Ερντογάν εννοεί όντως να διασφαλίσει το όποιο "κεκτημένο" από την καταστολή του
πραξικοπήματος. Κάτι εκ των πραγμάτων πολύ δύσκολο, καθώς οι σχέσεις με τη Δύση
δέχονται το ένα πλήγμα μετά το άλλο και η ογκούμενη δυσπιστία απέναντι στις
προθέσεις της Τουρκίας τείνει να μετατραπεί, όσον αφορά την ίδια την Τουρκία,
σε αναξιοπιστία.
Ο Ερντογάν κρύβει κι αυτός
αρκετούς άσσους στο μανίκι του: τη σημασία που αποδίδουν οι Αμερικανοί στη στρατιωτική βάση του
Ιντσιρλίκ για την άσκηση της πολιτικής τους στην ευρύτερη περιοχή, την πίεση
που μπορεί να ασκήσει ανά πάσα στιγμή στο Αιγαίο και στην Κύπρο κλονίζοντας την
πολιτική και επιχειρησιακή συνοχή της Ατλαντικής Συμμαχίας, το "όπλο"
του κατά το δοκούν ελέγχου των προσφυγικών ροών προς την Ευρώπη, την ποδηγέτηση
των οργανωμένων τουρκικών κοινοτήτων σε ευρωπαϊκές χώρες, ιδίως στη Γερμανία. Η όψιμη αναθέρμανση
των σχέσεων με τη Ρωσία, ακόμη και οι φήμες ότι η καταστολή του πραξικοπήματος
βασίστηκε σε πληροφορίες που δόθηκαν εγκαίρως από τις ρωσικές μυστικές
υπηρεσίες, αποτελούν το επιστέγασμα όλων των παραπάνω φόβων. Ο δε Ερντογάν έχει
αποδείξει πολλές φορές μέχρι σήμερα ότι δεν διστάζει να μπλέξει σε επικίνδυνα
παιχνίδια για γερά νεύρα.
Η σύγχυση και η
ρευστότητα των εξελίξεων δεν δικαιολογούν κανέναν εφησυχασμό, πολλώ δε μάλλον
καμία διάθεση υποτίμησης του τουρκικού κινδύνου. Η Τουρκία εν μέρει άγεται και
φέρεται από τις εξελίξεις και εν μέρει τις διαμορφώνει. Όσο οξύμωρη και αν
φαίνεται εκ πρώτης όψεως αυτή η πρόταση, είναι μάλλον η κοντινότερη στη νέα
πραγματικότητα που βαθμηδόν αποκαλύπτεται στην ταραγμένη γειτονιά μας. Κι αν οι
"στροφές"
του καθεστώτος Ερντογάν μοιάζουν σπασμωδικές, ασυντόνιστες, ενδεχομένως
αδιέξοδες, η αντίδραση της Δύσης κάθε άλλο παρά μεθοδική, οργανωμένη και
μελετημένη δείχνει. Ιδίως γίνεται φανερό, όσο περνούν οι μέρες, ότι ναι μεν η
Δύση "παγώνει" τις διαδικασίες προσέγγισης με την Τουρκία και
απομακρύνει το ενδεχόμενο στενότερης ενσωμάτωσής της στους ευρωπαϊκούς θεσμούς,
πλην όμως σε μια σειρά θεμάτων που άπτονται του αισθήματος ασφάλειας των
ευρωπαϊκών χωρών δείχνει μια διάθεση σχεδόν κατευναστική. Κανείς δεν μπορεί,
αυτή τη στιγμή, να προβλέψει πού θα ισορροπήσει αυτό το επικίνδυνο εκκρεμές.
Πίσω από την Άγκυρα βρίσκεται το όρος
Αραράτ, το οποίο απέχει χιλιάδες χιλιόμετρα από το όρος Κάλενμπεργκ της Βιέννης, οι δε
"φτερωτοί" ουσάροι του Γιαν Σομπιέσκι δεν φαίνονται πουθενά στον
ορίζοντα.
Οι δηλώσεις
Αμερικανών και Ευρωπαίων πολιτικών παραγόντων που παρουσιάζουν την Ελλάδα ως
"όαση σταθερότητας" στην περιοχή και
αξιόπιστο φύλακα των συμφερόντων της Δύσης ανοίγουν οπωσδήποτε ένα παράθυρο
ευκαιρίας για την επίλυση των χρόνιων οικονομικών προβλημάτων και των
προβλημάτων εξωτερικής πολιτικής που μας ταλανίζουν. Αυτό, όμως, δεν πρόκειται
να γίνει αυτόματα, ως πράξη αναγνώρισης ή ελέους. Πρέπει να εργαστούμε
εντατικά, εμείς οι ίδιοι, για να το πετύχουμε. Η οικοδόμηση κοινών συμφερόντων
είναι πρωτίστως μια πράξη εξεύρεσης κοινών τόπων, μια πράξη πειθούς. Πρέπει να πείσεις για να κερδίσεις. Πρέπει να
παρουσιάσεις κάποιο σχέδιο που να βοηθά την άλλη πλευρά –σε όλα τα επίπεδα και
κυρίως στο επίπεδο της προοπτικής ανάλυσης, των προσδοκιών και των προγνώσεων–
να αισθανθεί ότι βρίσκεται σε οικείο περιβάλλον ή, για να το εκφράσω κάπως
διαφορετικά, ότι η εθνική σου ατζέντα είναι συμβατή με τη δική της ατζέντα. Η
εξωτερική πολιτική είναι μια υψηλή μορφή τέχνης που σχετίζεται με τη διαχείριση
ισορροπιών. Τόσο η διατήρηση όσο και η ανατροπή των ισορροπιών ενέχουν
ευκαιρίες και κινδύνους, ο δε έλεγχος του ρυθμού των εξελίξεων είναι αυτός που
θα κρίνει την έκβαση της alla
Turca
περιδίνησης στην οποία έχει περιέλθει η ευρύτερη περιοχή και η ίδια η Ευρώπη...
Turkish March Mozart - Rondo Alla Turca
