ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΕΜΒΑΤΗΡΙΑ:«Τα πάντα ρει και ουδέν μένει»

http://roykoymoykoy.blogspot.gr/

Γράφει ο ΣΠΥΡΙΔΩΝ ΚΟΥΡΚΟΥΜΠΑΣ Υποστράτηγος ε.α. 

    Παραμονές  της  εθνικής  επετείου  της  25ης Μαρτίου 2019 πολλές συζητήσεις έγιναν για το αν θα παιχτεί ή όχι στις παρελάσεις το εμβατήριο «Μακεδονία ξακουστή».

    Ακούστηκε  μάλιστα  ότι  το  εν  λόγω  εμβατήριο  απαγορεύτηκε, επειδή προσβάλλει τη συμφωνία

των Πρεσπών, παρόλο  που  στις  15  Μαρτίου  το  ΥΠ.ΕΘ.Α.  είχε  εκδώσει διευκρινιστική ανακοίνωση σύμφωνα με την οποία: «ουδέποτε έχει απαγορευθεί ή έχει τεθεί θέμα απαγόρευσης ανάκρουσης  του  εμβατηρίου  Μακεδονία  ξακουστή  από τις  στρατιωτικές  μουσικές  των  Ενόπλων  Δυνάμεων  και εξακολουθούν να ισχύουν όσα ίσχυαν μέχρι σήμερα».

    Το γεγονός ότι το εμβατήριο δεν παίχτηκε την παραμονή της  25ης Μαρτίου  στη  μαθητική  παρέλαση  στην  Αθήνα πυροδότησε ακόμη περισσότερο τις συζητήσεις, με τον αρμόδιο Υπουργό Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων να δηλώνει, όπως γράφτηκε στον τύπο,  ότι το Υπουργείο του  δεν  εμπλέκεται  στην  όλη  διαδικασία  της  μαθητικής παρέλασης  και  να  «ρίχνει  το  μπαλάκι»  της  ευθύνης  της όλης οργάνωσης στην  Περιφέρεια  και  στη Δημοτική Αρχή.

    Τελικά, στη στρατιωτική παρέλαση το  «Μακεδονία Ξακουστή » ακούστηκε  όχι  μόνο  μία  αλλά  αρκετές  φορές και  μάλιστα  σε  διαφορετικούς  ρυθμούς  ανάλογα  με  το τμήμα που παρήλαυνε και όλα «μέλι γάλα».

    Καμία συζήτηση όμως δεν έγινε για το δεύτερο, εγκεκριμένο  από  το  Γ.Ε.Σ.  εμβατήριο  αναφερόμενο  στη  Μακεδονία, το « Δεν  θα την πάρουνε  ποτέ την γη των Μακεδόνων» , 

(τη  χώρα  την  ελληνική  το  χάρμα  των  αιώνων,

τη  γη  που  η  Ελλάδα  μας  την  έχει  για  καμάρι,

δε  θα πατήσει τύραννος, εχθρός δε θα την πάρει...).

    Στον κόσμο που ζούμε τα πάντα  αλλάζουν. Τίποτα δε μένει  σταθερό  και  αμετάβλητο.  Πολλές  φορές  τα  πάνω έρχονται κάτω και τα κάτω πάνω, όπως λέει ο λαός μας.

    Κατά  τον  Ηράκλειτο  δε,  η  διαρκής  κίνηση  και  μεταβολή αποτελεί    θεμελιώδες  χαρακτηριστικό  της  πραγματικότητας,  διατυπωμένο  στο  γνωστό  του  απόφθεγμα    « τα πάντα ρει  και ουδέν  μένει» . Στον φυσικό αυτό κανόνα του μεγάλου προσωκρατικού φιλοσόφου  δε  θα  μπορούσε  να  εξαιρεθεί    η  τύχη  αλλά και η εξέλιξη των ελληνικών εμβατηρίων, η ιστορία των οποίων ξεκινάει από την αρχαιότητα. Είναι φυσικό, λοιπόν, τα εμβατήρια, ως στρατιωτικά άσματα, να παρουσιάζουν έξαρση  κατά  τις  πολεμικές  περιόδους,  προκειμένου  να διατηρηθεί  υψηλό  το  ηθικό  των  μαχόμενων  τμημάτων και  να  ενισχύεται  ο  πατριωτισμός  τους. 

    Σημειωτέον  ότι τόσο η χρήση κρουστών και χάλκινων μουσικών οργάνων, όσο  και  η  επιλογή  του  ρυθμού  των  δύο  τετάρτων  δε φαίνονται να είναι τυχαία, επειδή αφενός τα συγκεκριμένα όργανα είναι εύκολα μεταφερόμενα και δύνανται να ακουσθούν σε μεγάλες αποστάσεις και αφ’ ετέρου   ο συγκεκριμένος  ρυθμός  διευκολύνει  το  βηματισμό  των στρατιωτικών τμημάτων.

    Στη  σύγχρονη  ιστορική  περίοδο  ήταν  εντονότερη  η τάση  τα  εμβατήρια  που  γράφονταν  να  εξυπηρετήσουν τις ανάγκες των κρατουσών  συνθηκών. Συνθήκες όμως που  διαρκώς μεταβάλλονταν λόγω των συνεχών αλλαγών  της  καθημερινότητας,  του  πολιτεύματος,  της  ιδεολογίας    κυβερνήσεων,  των  ηθών  και  εθίμων,  της  διατροφής,  της  ενδυμασίας,  των  μουσικών  ακουσμάτων, των  νέων  συμφωνιών  και  συμμαχιών  με  τις  γείτονες χώρες  κ.α.  Ακόμη  και  το  τροπάριο  υψώσεως  του  Τιμίου Σταυρού  άλλαξε  από  «νίκας  τοις  βασιλεύσι»  σε  «νίκας τοις ευσεβεύσι» και από «κατά βαρβάρων» σε «κατ’ εναντίων»  και  αυτό  γιατί  οι  λέξεις  «βάρβαροι»  και  «βασιλείς» σκανδάλιζαν  μια  μερίδα    πιστών,  δεδομένου  ότι  πλέον δεν υπήρχαν ούτε βάρβαροι, ούτε βασιλείς.

    Με αυτές τις συνεχείς ιστορικές αλλαγές ήταν δυνατόν σήμερα να διατηρηθούν στίχοι εμβατηρίων που γράφτηκαν για πρώην εχθρούς και νυν φίλους και συμμάχους; Επακόλουθο  των  ανωτέρω  ήταν  σε  πολλά  εμβατήρια είτε να αλλαχθούν στίχοι, ώστε να προσαρμοστούν στις υφιστάμενες  καταστάσεις,  (  όπως  για  παράδειγμα  στο εμβατήριο  του  ναυτικού  μας  «Ο ναύτης του Αιγαίου» με τους υπέροχους  στίχους, ο  στίχος  «Αϊ  Νικόλα μας βοήθα, τον Στόλο   μας πάντα  να νικά, να προστατεύει όλη την Ελλάδα, την Κύπρο μας και τα νησιά »   να   ακούγεται από  χορωδίες αντί «την  Κύπρο  μας  και τα νησιά», «τις πόλεις μας  και τα νησιά » ) ,είτε να καταργηθούν με  εύσχημο  τρόπο: να μη συμπεριληφθούν στα εκδοθέντα από τα Γενικά Επιτελεία φυλλάδια στρατιωτικών ασμάτων, με αποτέλεσμα με την πάροδο του χρόνου τα περισσότερα να ξεχαστούν, όπως για παράδειγμα τα εμβατήρια:

α.  « Βόρειος  Ήπειρος»

(Έχω  μια  αδερφή,

κουκλίτσα αληθινή,

την  λένε  Βόρειο  Ήπειρο

την  αγαπώ  πολύ…  ),

β.  « Γράμμος »

(Αντηχεί  ο  Γράμμος  τα  τραγούδια.

Ξημερώνει  η  Λευτεριά.

Ξανανθίζουν  πάλι  τα  λουλούδια

και φυτρώνουν δάφνινα κλαδιά…),

γ.  «Φεύγω  Λενιώ»  του  1949 

(Φεύγω  Λενιώ,  Λενιώ  μ’ αγαπημένη,

στον  πόλεμο  τραβώ  με  τ’  άλλα  τα  παιδιά,

πάψε  μην  κλαις,  μην  είσαι  λυπημένη,

μονάχα  πες,  με πίστη στην καρδιά …

Μάνα γλυκειά σαν φύγω να μην κλάψεις,

δε θέλει κλάματα το ελληνικό χακί…) και

δ. « Σκρα» του 1918

(Ξημέρωσε μια χαραυγή,

17 Μαΐου,

διαταγή εκδόθηκε,

παρά του στρατηγείου,

να προελάσει ο στρατός,

το  Σκρά να καταλάβει,

που μας το εμολύνανε,

οι  γερμανόβουλγάροι…),

το  οποίο  μου  τραγουδούσε  ο αείμνηστος  πατέρας  μου  στα  παιδικά  μου  χρόνια.  Η προσθήκη μάλιστα των δύο παρακάτω τετράστιχων από τους ίδιους τους στρατιώτες με περιεχόμενο εμπαιγμού του αντιπάλου αποτελεί ζωντανή μαρτυρία της συμβολής των  εμβατηρίων  στην  ανύψωση  του  πολεμικού  φρονήματος των μαχομένων τμημάτων:

«Κι ο Βούλγαρος ο στρατηγός,

με τη μεγάλη μύτη,

ηθέλησε να πιεί καφέ,

μέσα στη Θεσσαλονίκη.

Κι εμείς τους ετοιμάσαμε,

πιλάφι με γιαούρτι,

και σφαίρες από μάλινχερ,

με άκαπνο μπαρούτι».

    Με αφορμή λοιπόν το «Μακεδονία ξακουστή» ανέτρεξα στο προσωπικό μου αρχείο και βρήκα άλλα τρία εμβατήρια για  τη  Μακεδονία  μας,  τα  οποία  τραγουδούσαν  παλαιότερες  γενιές  και  τα  οποία  αναφέρω    για    καθαρά  ιστορικούς λόγους.

α. « Τι ζητούν οι Βούλγαροι»

Τι ζητούν οι Βούλγαροι στη Μακεδονία

τι ζητούν οι βάρβαροι στα ελληνικά χωριά

Η σάλπιγξ κράζει στα όπλα και φωνάζει

παιδιά σηκωθείτε για την Ελευθεριά

Όπλα μας εδώσανε, όλμους και κανόνια,

χτυπάτε τους Βουλγάρους, τ’ άτιμα σκυλιά

το λέμε οι φαντάροι, το λέμε με καμάρι,

Μεγάλη Ελλάδα θέλουμε,

και Παύλο βασιλιά (ή μεγάλη όπως παλιά)

Έξω Βουλγαρία (βουλγαριά) ούστ,

Έξω Βουλγαρία (βουλγαριά) ούστ.

Θράκη και Μακεδονία δεν θα δείτε πια

το λέμε οι φαντάροι, το λέμε με καμάρι

Μεγάλη Ελλάδα θέλουμε, και Παύλο βασιλιά (ή μεγάλη όπως παλιά)

β. « Μακεδονία»

Όχι δεν θα σε δώσουμε των σλάβων εσένα νύφη.

Όχι δεν σ’ αφήσουμε σε κατσαπλιάδων στίφη.

Όχι λεν πάλι τα παιδιά της ένδοξης Ελλάδας.

Όχι θα λαλούνε τα πουλιά σε δάση σε πεδιάδας.

Μακεδονία ελληνική της μάνας σου καμάρι,

Σκλάβα καλή μας αδελφή, σλάβος δεν θα σε πάρει.

Όχι λεν οι τσολιάδες μας,  όχι και οι φαντάροι,

όχι όχι τα ναυτάκια μας,  όχι κι οι ικάροι.

γ.  « Λευκός Πύργος η χώρα των Μακεδόνων»

(Εμβατήριο Γ’ Σώμα Στρατού)

Σ’ αυτή την χώρα των Μακεδόνων

που για αιώνων δόξα τρανή

σ’ αυτή την χώρα του Αλεξάνδρου,

δεν θα πατήσει εχθρός κανείς

κι η γαλανή θε’ να κυματίζει

στο Λευκό Πύργο πάντα ψηλά

και παραστάτης το Τρίτο Σώμα

στο πλευρό της την φυλά.

Στους ολόλαμπρους αγώνες,

των προγόνων συνεχείς

και για νέους Μαραθώνες,

το Έθνος μας σε προσκαλεί

η Θεία όψη των νεκρών μας,

το σκοταδιασμένο φως,

για μια Ελλάδα πιο μεγάλη,

πολεμά ο στρατός .

Για της ελευθεριάς την ιδέα,

για την ιδέα την ιερή

για την Πατρίδα, τη Θρησκεία

το Τρίτο Σώμα θα αγρυπνεί.

    Δυστυχώς τα περισσότερα  εμβατήρια ξεχάστηκαν τελείως και δεν έχω υπόψη μου κάποια επίσημη προσπάθεια να διασωθούν οι στίχοι και κυρίως η μουσική τους, πλην της πρωτοβουλίας του Επιλάρχου (ΑΤΘ)  Καρυπίδη Σίμου του παραρτήματος Ε.Α.Α.Σ. Πιερίας, ο οποίος κατέγραψε τους  στίχους  αρκετών  εμβατηρίων  και  τους  ανάρτησε στο διαδίκτυο.

    Τα ελληνικά εμβατήρια επειδή εκφράζουν τη ζωντανή  ιστορία  της  πατρίδας  μας,  θα  αποτελούν  για  τους ιστορικούς του μέλλοντος  πολύτιμη πηγή πληροφοριών για  τις  επικρατούσες  συνθήκες  στην  πατρίδα  μας,  κατά τις διάφορες χρονικές περιόδους αλλά και για τα πιστεύω και  τους  αγώνες  του ελληνικού  λαού. 

    Ως  εκ  τούτου,  θα ήταν μεγάλη προσφορά αν γινόταν μία προσπάθεια από επίσημη  πλευρά  να  καταγραφούν  όλα  τα  ελληνικά  εμβατήρια  και  κυρίως  η  μουσική  τους,  συνδυαστικά  με  τις εκάστοτε  επικρατούσες  πολιτειακές,  πολιτικές  και  πολεμικές καταστάσεις της πατρίδας μας, προτού ξεχαστούν με  την  πάροδο  του  χρόνου  και  επαληθευτεί  για  άλλη μία φορά το ρητό  « τα πάντα ρει και ουδέν μένει ».