Το έστειλε ο Παρμενίων Παπαθανασίου
Πέτρος Στ. Μακρής-Στάϊκος
Τον Μάιο του 2003 τα Βρετανικά Αρχεία (The National Archives-Public Record Office)
έδωσαν στην δημοσιότητα μία νέα σειρά, 14.000, περίπου, ατομικών φακέλων που
περιέχουν στοιχεία για το προσωπικό της Special Operations Executive (SOE) της βρετανικής μυστικής
υπηρεσίας που έδρασε και στην Ελλάδα, στην διάρκεια της Κατοχής, με ολέθρια για
τον τόπο αποτελέσματα. Στην χώρα μας ο όρος SOE είναι, σχεδόν, άγνωστος, ενώ περισσότερο γνωστοί
είναι οι όροι ΜΟ4
και Force 133,
διαδοχικές ονομασίες της SOE
Καΐρου.
Η δημοσιοποίησις των παραπάνω φακέλων ισχύει μόνον κατ’όνομα: Οι περισσότεροι
είναι κλειστοί για 85 χρόνια, ενώ για να
ανοίξουν απαιτούνται αίτησις του συγκεκριμένου προσώπου, αν ακόμη ζει, ή
αποδεικτικά στοιχεία για τον θάνατό του ή, τέλος, να έχουν συμπληρωθεί 100
χρόνια από το έτος της γέννησής του, αν αυτό είναι γνωστό. Εκτός
τούτου, οι ατομικοί φάκελλοι ορισμένων προσώπων-»κλειδιών» της SOE δεν
περιλαμβάνονται στους σχετικούς καταλόγους ή αφαιρέθηκαν από αυτούς μετά την
έναρξη ισχύος στην Αγγλία, ενός νέου νόμου, του Freedom of Information Act, που θα καθιστούσε το
άνοιγμά τους υποχρεωτικό, υπό τις παραπάνω προϋποθέσεις.
Στους
ατομικούς φακέλους των στελεχών και πρακτόρων της SOE περιλαμβάνεται, παραδόξως, και εκείνος του Θανάση Κλάρα ή Άρη
Βελουχιώτη ή «Μιζέρια», με
στοιχεία HS
9/1524/3. Είχε χαρακτηρισθεί «κλειστός
για 84 χρόνια» αλλά άνοιξε πριν από λίγες εβδομάδες, με πρωτοβουλία
του γράφοντος. Αποτελείται από 9
εκθέσεις Ελλήνων και Βρετανών (Nat Barker,
Θέμις Μαρίνος, λοχαγός Αγγελάτος, ταγματάρχης
Wright, λοχαγός Gibson κ.α.) που
υπήρξαν αυτόπτες μάρτυρες των θηριωδιών του ή θύματα βιαιοπραγίας εκ μέρους
του. Οι εκθέσεις συνοδεύονται και από σχετική αλληλογραφία, ολόκληρος δε ο
φάκελος είναι εξαιρετικού ενδιαφέροντος,
όπως προκύπτει από τα ακόλουθα:
Μετά την δημιουργία της Βρετανικής Στρατιωτικής Αποστολής (Ιανουάριος
1943) και ύστερα από σχετική συμφωνία της με το ΕAM, ο λοχαγός Nat
Barker τοποθετήθηκε ως αξιωματικός-σύνδεσμός της (BLO) με τον Βελουχιώτη. Όπως αφηγείται ο ίδιος, ένας από
τους όρους της συμφωνίας προέβλεπε ότι θα
προσπαθούσε να σταματήσει τις κτηνωδίες του «Άρη», τον οποίο περιγράφει ως εξής: Είναι γενναίος και, σε ήρεμη συζήτηση,
πολύ συμπαθής. Όμως, όπως παραδέχθηκε σ’εμένα, είναι ομοφυλόφιλος (έχει
πάντοτε κοντά του ένα μικρό αγόρι που κρατάει τα χαρτιά του και είναι ο
υπασπιστής του) και
αναμφίβολα είναι σαδιστής. Του αρέσει να κομπάζει για τις κτηνωδίες του.
Εύρισκε, παραδείγματος χάριν, ευχαρίστηση στο να εξιστορεί, πώς έβαλε να
αποκεφαλίσουν έντεκα Ιταλούς.
Ο Barker
διευκρινίζει, ότι στην έκθεσή του παραθέτει
μόνον εκείνες τις θηριωδίες του Βελουχιώτη,
στις οποίες υπήρξε παρών. Πάρα
πολλών άλλων, προσθέτει, έλαβε γνώση από αφηγήσεις, δεδομένου ότι, λόγω της
συμφωνίας με το ΕΑΜ, έγιναν «πίσω από την πλάτη του». Οι περιγραφές
του τοποθετούνται με χρονολογική ακρίβεια και συμπληρώνονται με αποσπάσματα από
το προσωπικό του ημερολόγιο, που επισυνάπτονται. Εδώ, μία μόνον από τις
εγγραφές του ημερολογίου, συνδυασμένη με την έκθεση:
Στις 26 Ιανουαρίου του 1943 ο Βελουχιώτης έφθασε στο Γαρδίκι. Έφερε μαζί του τον γνωστό Αθηναίο μουσικό Λεωνίδα Μακρίδη, την γυναίκα του, άλλους οκτώ άνδρες
και άλλες τέσσερις γυναίκες. Το ίδιο πρωί κάλεσε τον Barker να επισκεφθεί το κτίριο του σχολείου, όπου τους κρατούσε, για να δει, πώς τιμωρεί τους προδότες. Ο Barker αντίκρυσε τους άντρες και τις γυναίκες ολόγυμνους και
χτυπημένους σε όλο τους το σώμα, προκειμένου να ομολογήσουν, κάτι που όμως, δεν
έπραξαν. Όταν έπεσαν αναίσθητοι, έρριξαν καυτό λάδι στις πληγές τους και τους
άφησαν έτσι για 24 ώρες. Μόνον ένας άνδρας δεν υπέστη αυτό το μαρτύριο. Αυτόν
τον μαχαίρωσε μέχρι θανάτου ο Θάνος, ο
υπαρχηγός του Άρη. Την επομένη, ζούσαν μόνον δύο άνδρες που
πυροβολήθηκαν χωρίς άλλη σκέψη. Τότε ο Βελουχιώτης διέταξε να πεταχθούν τα πτώματα έξω από το νεκροταφείο και απαγόρευσε
στους χωρικούς να τα θάψουν…
Ο λοχαγός W.
J. Martin υπηρέτησε ως αξιωματικός-σύνδεσμος στο Στρατηγείο του ΕΛΑΣ Πελοποννήσου, στο διάστημα που ο Βελουχιώτης βρισκόταν εκεί. Έχοντας
πληροφορηθεί διάφορες θηριωδίες του, με θύματα, ιδίως, τις οικογένειες ανδρών των Ταγμάτων Ασφαλείας, τον προειδοποίησε, ότι οι Σύμμαχοι καταρτίζουν
μητρώο «εγκληματιών πολέμου». Η απάντηση που πήρε ήταν: Στα αγγλικά λέτε οφθαλμόν αντί
οφθαλμού και οδόντα αντί οδόντος. Εγώ, όμως, θέλω κεφαλήν αντί οδόντος.
Και ο Martin καταλήγει λέγοντας πως, «αν αφοπλισθούν ο Άρης και οι μαχαιροβγάλτες του, να είστε βέβαιοι πως δεν θα
υπάρξει έλλειψη Ελλήνων που θα βγουν από την σκιά και θα καταθέσουν αποδεικτικά
στοιχεία εις βάρος αυτού του ανθρώπου».
Από την αλληλογραφία που περιλαμβάνεται
στον φάκελο, προκύπτει ο προβληματισμός των Βρετανών σχετικά με την δυνατότητα δολοφονίας ή απαγωγής του Βελουχιώτη, της δεύτερης, μάλιστα, «κατά το πρότυπο της απαγωγής του Στρατηγού Kreipe».
Ο προβληματισμός αυτός γίνεται πιο έντονος το καλοκαίρι του 1944, την εποχή που ο Βελουχιώτης βρίσκεται στην Πελοπόννησο. Όμως, τόσον η απαγωγή
όσον και η δολοφονία του προσκρούουν σε ποικίλα εμπόδια. Όπως αναφέρει σε
ιδιόγραφο σημείωμά του ο Chris (Woodhouse) …με οποιαδήποτε μέθοδο και αν
ξεφορτωθούμε τον Άρη θα τον μετατρέψουμε σε μάρτυρα. Θα
μπορούσε να υποστηριχθεί, ότι η παρουσία του μας κάνει καλό, διότι δυσφημεί τον
ΕΛΑΣ ολοένα και περισσότερο, αν και
παραδέχομαι ότι η ύπαρξίς του, μόνον για τον σκοπό αυτό, αποτελεί δαπανηρή
πολυτέλεια.
Όσον αφορά την απαγωγή του Βελουχιώτη τα εμπόδια είναι μεγαλύτερα: Μόνον
αν επιστρέψει στην κεντρική Ελλάδα θα είναι πραγματοποιήσιμη. Αλλά και τότε ακόμα,
η εκτός Ελλάδος μεταφορά του προϋποθέτει ότι θα
περάσει δέσμιος μέσα από ελασοκρατούμενες περιοχές. Οι σκέψεις
αυτές, μαζί με άλλες, οδηγούν σε προσωρινή διακοπή της σχετικής συζήτησης. Και
ο φάκελος συμπληρώνεται με μία φαιδρή επιστολή του συνταγματάρχη της SOE Καΐρου, Guy Tamplin, του «κακού δαίμονα της Ελλάδος», όπως τον χαρακτήριζαν στο
Κάιρο. Απαντώντας σε ερώτημα αναφορικά με τον Βελουχιώτη,
στις 4.5.1943 γράφει, μεταξύ
άλλων: Έχουμε,
εντούτοις, την εντύπωση, ότι ο κ. Τσουδερός
συγχέει τον Άρη με κάποιον άλλο. Από ό,τι γνωρίζουμε
σχετικά με την συμπεριφορά του απέναντί μας, δεν δίνει δείγματα ότι είναι
αμετανόητος κομμουνιστής…Δυστυχώς, για τα «κατορθώματα» του Tamplin αλλά και για τα μυστηριώδη αίτια του θανάτου του, τον Νοέμβριο του 1943, δεν μπορεί να γίνει λόγος
στο παρόν κείμενο.
Ο φάκελος του Άρη
Βελουχιώτη ολοκληρώθηκε το 1945,
προκειμένου να στηρίξει αξιόπιστη καταγγελία εις βάρος του, ότι υπήρξε «εγκληματίας πολέμου».
Τα γεγονότα όμως, πρόλαβαν του Βρετανούς: Η εκ μέρους του μη αναγνώρισις της συμφωνίας της Βάρκιζας, η αποκήρυξή του από
το ΚΚΕ, η καταδίωξή του από τις
κρατικές δυνάμεις Ασφαλείας και η φερόμενη ως
αυτοκτονία του, σε ηλικία 40 ετών, έφεραν την «κάθαρση». Μέσα στην αγριότητα των καιρών, το κεφάλι του κόσμησε για
αρκετές ημέρες στον κεντρικό φανοστάτη της πλατείας Ρήγα Φεραίου, στα Τρίκαλα…
*
Δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα ΕΣΤΙΑ, τον Δεκέμβριο του 2009.
